Banquete de Conxo

*Homenaxe a un fito do galeguismo

da man de Quique Alvarellos (21 e 22 de abril de 2018)
Publicado en El Faro de Vigo (30 de abril)

   Un predicador.Orando dende un cotarelo á sombra dun plátano.Alvarellos e a historia. Nun espazo, agora acondicionado, que permaneceu sen uso público desde 1885. Daquela inaugurouse o Sanatorio de Conxo e só pisaban estas terras os internos e os seus familiares. Hoxe dúas mil persoas gozan do sol neste vello concello. E dun prato de cabra.

   (Fotografía xentileza de Rubén Cela)

   Hai dous meses apareceu, grazas á sensibilidade dun zahorí, o manancial da Virxe da Cuncha. Disque as augas son ferruxinosas. Aló estaría un convento anterior ó románico que ergueu Xelmírez.   Daquela fonte falou Tirso de Molina, frade mercedario que estivo en Conxo en 1630. Pola súa beira transcorría entón o Camiño Francés e ó santuario coñecíase como “a segunda estación de peregrinación”tras visitar os ósos do Apóstolo.

   Orixinariamente houbo mil cincocentos carballos; en 1927 quedaba un milleiro e foron vendidos a vintecinco pesetas cada un.Hoxe resisten corenta ou cincuenta.Un bosque de ribeira no que tamén hai salgueiros, loureiros e os pouco estimados eucaliptos.

   Hai algúns antecedentes que inflúen naquel insólito mitin democrático. Por exemplo, a cidade de Compostela perdera pulo no 1833 ó ceder á capitalidade. E xusto vinte anos despois foi o alcumado “ano de fame”; morría xente pola rúa de inanición.En 1855 poduciuse a Desamortización de Madoz; así o acto foi na parte traseira dun mosteiro.

   Liberdade, igualdade e fraternidade. Seguían os ideais da Revolución Francesa.Temos constancia probada dos feitos porque escribiron unha crónica xornalística en La Oliva de Vigo.Outra testemuña é Murguía; dixo que as augas do río e as pólas das árbores chegaban ás mesas da lupanda.Cen estudantes serviron a mesa de artesáns e obreiros.

   Os artífices foron Pondal , autor do himno galego, Luís Rodríguez Seoane e Aurelio Aguirre. Este poeta naceu un 23 de abril,día no que finaron Shakespeare e Cervantes. Un bardo dos pobres e prostitutas. Recitaba polas rúas, como fixera Neruda nas minas. Ten un pándego poema no que ameaza a un mestre. “Chisjaravillas,vanche romper as costillas”.Faleceu no 58 na praia de San Amaro.As investigacións descartan un suicidio. 

   Non podemos asegurar que estivese Rosalía. Pero sí que era un lugar emocional para ela; ambientou alí  a novela El primer loco; Luis, o protagonista, pode ser un alter ego dela ou de Aguirre.  Tamén é significativo que no poema “Los robles”, incluído en Las orillas del Sar, critique unha sociedade que permite que se pinchen cincocentas árbores. En Follas Novas afirmou que “Conxo é felicidade”.

   A finais de xullo de 1956 celebrouse o I Congreso do Exilio Galego no Centro Lucense de Bos Aires. A data non era casual. Cen anos despois de Conxo.  Esta iniciativa non a puido disfrutar Castelao que morreu un chisco antes. O secretario era un mozo  chamado Neira Vilas. “Brindo a nome da nosa mocedade, a mocedade galega que anda errante por vieiros de brétema e saudade”.