O Zapato

*Arturo Casas, segundo convidado do curso no Filocafé do CGAC (3-XII-2017)

   Nos filocafés valórase a imaxinación, a participación e os enfoques inverosímiles. Hoxe modera Arturo Casas, sempre mergullado na obra de Dieste, “o gran teorizador da plástica galega”.

   Escolleu unha obra de Eva Lootz. Nace en Viena, “cidade onde se cometeron os crimes máis atroces”.E case española pois reside no noso país desde 1967. Marchou de alá porque non soportaba os excesos de cultura do Accionismo Vienés. Recurrían moito ó sangue, feces, ouriños, pelos, unllas cortadas, seme…

   Eva segue máis a tradición de mulleres escultoras. Como Louise Bourgeois que facía arañas xigantes nas que o espectador podía introducirse como nunha gaiola.  Niki de Saint Phalle, cercana ao pop art, traballa moito con escopetas “quizais porque foi violada de nena”; o público pode disparar a globos cheos de pintura. Ou Nancy Graves que era famosa polos camelos.

   Lootz, tamén poeta e debuxante, traballa moito con materiais fluídos.Fixo unha escultura efímera filtrando area finísima. Documentou o secado dun río no deserto do Atacama. Fíxase nos ocos que deixou a mineiría e os bautiza como catedrais invertidas. Case nunca representa o corpo humano. Próteses si.  Ás veces animaliza obxectos: orellas moi peludas, luvas… Coa característica de que soen ir individualizadas. “A arte debe facer audible o que non se escoita e visible o que non se ve”. Por exemplo, o realismo soviético fracasou por estar obsesionado en ser accesible, intelixible e simple.  “Quedou entre kitsch e pop”.

   A peza escultórica a analizar é do 2001. Parece do medievo. Lembra as abarcas, sandalias ibicencas.Está feita de ferro e chumbo. Considérase de pequeno formato porque é algo menos dun metro cúbico. Non está sobre unha peaña. Ten rodas, ben agochadas. Parece unha carrilana pero non é para trasladalo. Por fóra os pregos semellan cartografía. No interior vese a tramoia, a estrutura. Está diáfano, sen sola. Se o miramos desde posición cenital ten forma de oito. Lootz está obsesionada coa relación deste número coa palabra noite; nas línguas indoeuropeas sempre teñen sonido moi semellante.

   Nótase a oquedade; ten que ver co silencio e coa dialectiva negativa da que falaba Adorno. Cando a xente os calza permanecen en penumbra.  A forma lembra á dun ataúde.

   É un motivo recurrente na historia da arte. Andy Warholl pintou moitos zapatos, o símbolo do pobo.  Miró e Dalí, surrealistas cataláns, tamén. Magritte unhas botas coas dedas por fóra. 

  Van Gogh pintou un célebre cadro sobre dúas botas sobre un fondo amarelo.Están porcas pero non hai terra nin palla.Xeraron un profundo debate.Son de muller ou non?Para Meyer Schapiro poderían ser as de Vincent tras dar un paseo. Jacque Derrida aprecia que son distintas. E para Martin Heidegger falan do esforzo,da fame,das esperanzas e do día a día dos campesiños.

   Os contos de fadas falan moito de zapatos.Cenicienta é atroz,pensa Angela Carter. As irmáns ampútanse unha deda e parte do talón para casar co príncipe. A protagonista tiña amizades ornitolóxicas. Dolores Vilavedra cre que a escala desproporcionada evoca un mundo de xigantes.

   Hai fetichismo polos pés.En Chile chaman zapato á vulva.As gueixas vendaban os pés para que non crecesen de máis. Para ser musas debían sufrir. Incluso os tacóns, onde só se apoia a parte dianteira do pé, teñen unha interpretación peiorativa. Parece que así deixarían menos pegada.

   As lecturas posibles son case infinitas. O calzado, máis alá do escaparate, sempre vai vencellado por posesión a un individuo concreto. Pode ser un tributo a un futbolista xenial. Nun accidente de automóbil intuimos que hai un morto cando vemos as zapatillas espalladas polo chan. Ou as vítimas do Holocausto.Lémbrame a crecente preocupación pola seguridade nos aeroportos. A Beiras protestando contra Fraga, a Bush fillo esquivando con habilidade o lanzamento dun par por parte dun reporteiro…