Fotos, retratos e mundo rural

Celso Fernández Sanmartín fala do que lle da a gana
no Filocafé do CGAC (1-5-2016)

 

   Agradeceu que os asistentes viñesen a escoitalo. Con estes primeiros raios da primavera é moi tentador ir á praia ou o campo.  O enxeñeiro da linguaxe cotiá sorbeu dous cafés.

   Traballou nunha residencia da terceira idade. Unha mina para un contador de historias. Unha vez ocurríuselle xogar con pinturas pero sen darlle nocións ós ancianos. “Algo distinto nun sitio con nove meses de escuridade”. Primero só lles solicitaba que manchasen unas follas de xornal. Algúns non descubrían as marxes e pintaban na mesa. Un mes despois o noventa por cen dos preguntrados recoñeceron a súa obra. Os demais, algúns con demencia ou outros problemas de memoria,  ao principio dicían “Non pintei ningún”. Pero Celso dáballe tres a escoller e o que máis lle prestaba á totalidade dos restantes era o que fixeran eles.

   Comezou a argallar a partir dun retrato de Thomas Ruff. Pois hoxe tocaba filosofar a partir dunha obra de arte. Pódense facer nos 360 graos. Moitos artistas os fixeron de costas. O máis importante son os ollos salvo cando son tiradas por atrás; entón o máis importante son os ollos do que mira. Por iso os acusados tentan agocharse ante os paparazzis.

   Houbo un rapaz que fixo un traballo de campo. Fotografaba as mulleres ás agachadas na estación de tren. Sairon algunhas desenfocadas e desencadradas. Pero transmiten moitísimo delas sen chegar a desvelar a súa identidade.

  As fotografías de documento son sempre frontais pero non din nada.Son natureza morta. Semella que queremos ser neutros para non dar pistas.Somos incapaces de permanecer nese rictus frontal nunha conversa. “Te sintes desprotexido”. Poden case ver a túa alma a través dos ollos.

 

   De súpeto comezamos a lembrar ós míticos retratistas. O común era que tiveran a tenda na planta baixa e o estudio no primeiro andar. Almeira era un portugués afincado en Santiago que atendía na rúa Bautizados. O primeiro que houbo en Lalín era o marido de Pura, muller educadísima. Mary Quinteiro traballou nas últimas seis décadas en Vigo. “Era un terror infantil. Facía desenfocados setenteros”; retratou por exemplo a Encarna Otero nunha campaña electoral.

   Hoxe amontoamos miles de fotos propias. Coas de carrete coidabas de darlle ao botón porque cando ías a revelalas eran cartos. Somos desvergonzados para colgar fotos na rede facendo muecas. Porque xa non son só pra nos.

   Unha fotografía é unha parálise no tempo. “Non envellece nin se anova”. Como o príncipe dos sete veos tapaba o seu rostro porque era tan atractivo que a xente morría da impresión.

   “A fotografía é unha mentira salvo cando nos collen de improviso.” Eso lle lembrou unha anécdota. “O outro día os da Tvg mandaron un taxi a Lalín para vir a buscarme. ¡Pagárano e todo! Meu pais admirábame. O plató do Zigzag é un dez por cento do que parece. Todo un entramado de cables, cámaras…”

   Dicíase que a cara é o espello da alma. Pero logo chegou o cubismo. E co psicoánalise percibimos que ás veces agochamos algo detrás do que dicimos.  Os gregos clásicos xa foron  conscientes de que non sempre actuamos do mesmo xeito. Por iso inventaron figuras metade persoa, metade animal, como os centauros.

   Os peiteados imitaron toda a vida aos galáns das películas porque eran os modelos de éxito. Hoxe os cativos plaxian os dos futbolistas. Moitos deixaban o flequillo de lado. Un de Lalín tiña o costume de facer un ademán coa cabeza cara un lado á vez que sopraba o pelo. Logo quedou calvo pero quedoulle o tic.

   Pero Celso sempre tira para a aldea. Teimas.  “A maior empresa que hai en Galicia é o campo”. O primero que se ve tras sair do convoi de Vigo son hortas. De feito, todas as cidades da comunidade teñen un anel de cultivo que as rodea. Quen lle dera aos labregos que os domingos as vacas se mantiveran lendo o periódico! Pero non é así.  

   Hai que ter valor para bañarse no río Zobra polo verán polo fría que ten a auga.  Se te mergullas no inverno e saes vivo non terás catarreira ese ano. “As troitas lavan os ollos no río”.

   Antigamente as maiores farturas dábanse nas bodas e  nos enterros. Unha vella que pasaba fame ideou unha fórmula para enganar ó cerebro. Collía o pan e sacaba a navalla. “Todo o mundo andaba con unha;hoxe non porque a xente se mata.Era unha vergonza levaba sen afiar”. Pois ben ela metía codela dentro do miolo e así tiña a impresión que comía un bocadillo. Só cunha deslocalización.