Mapas, fotos e versos

 *10º aniversario da Biblioteca de Galicia

* Alba Cid fala de poesía con Miguel Cajigal, El Barroquista (21-III-2021)

   Un nome suxestivo, Atlas. O principio só o chamaban así a súa xente de confianza. Pero consolidouse porque era unha compilación onde había movemento e frechas guindadas a distintas partes do mundo.  Hai un único poema sen título, o que fala da montaña chinesa. O mesmo ocorre con moitas obras de arte, que en orixe non teñén nome, caso do Guernica.

   Fuxe do pintoresco, do exótico e do anecdótico. Fala dos lugares con naturalidade como se vivise alí.  Non é a ollada dun turista.  Alba xoga moito coa idea do apócrifo. Non coñecemos o nome de moitos cartógrafos. Insiste moito na palabra guía.

   A poesía ten que ter baleiros. “Acabo manchándome cos elementos que me atraen”. Xurde por fascinación. Ou por casualidade.“Confiar na intuición é o contrario do medo. Vas decantando, limpando. Non acostumo rescribir pois dedico moito tempo antes á exploración. Ás veces perdo a pista do que pensaba que ía facer, é un momento que me encanta!”

   El Barroquista considera que os versos de Alba Cid son narrativos. O libro dá a enganosa sensación de estar feito sen esforzo, como fan os grandes intérpretes musicais. “Son de escrita lenta, teño inicios de poemas que levan pechados moitísimo tempo”. Algúns puideron ser algún día unha entrada de Instagram. “Ás veces fago arqueoloxía de min mesma”.

   Os primeiros poemas deste libro rachan coa verdade. Xogan co humor, entre realidade e ficción. Por exemplo a historia dos tulipáns, bulbo orixinario de Anatolia. Como para non mostrar unha voz autoritaria. Soan orais e despoxados.  E o ensaio final bebe moito de Roni Horn, que mostrou fascinación pola auga do Támesis.

   “Son da xeración das cámaras dixitais”. Tivo unha tempada na que fitaba as prantas, como fixera Georgia O ´Keeffe.“Gústame observar fotos máis que deglutilas como facemos habitualmente”. Francesca Woodman buscaba o sinxelo, retratar o que tiña máis á man.

   Entre os referentes están Anne Carson, canadense que pretende que as palabras funcionen como brochadas de significado, de maneira orgánica.  Atráelle Paul Klee co seu gusto polo pequeno, polo detalle e “cunha parte infantil que me reconforta”.  Non hai mes que non retorne á lírica de John Ashbery. Parécelle inspirador Edward Ruscha, vencellado ao pop art e famoso polas súas gasolineiras, polo seu traballo con caligrafías e publicidade.

   Non quedei farto.  Gustaríame que o acto tivera un coloquio. Preguntarlle a Cajigal, sempre interesado polos estudos rigorosos, se a historia é máis ciencia ou segue abrazando ás letras. E a Alba que contara máis anécdotas prosaicas das súas viaxes. E como unha poeta, oficio tan alonxado dun oficinista ou un repartidor, consegue desenrolar un ermo creativo.  

La Casa de la Troya

 *Mostra no Gaiás (21.XII-2020 ata 5-III-2021)

Unha lembranza á novela estudiantina máis paradigmática de Compostela

   “De barba bellida como nun busto viril de Tiziano e algo xordo,o mesmo que Goya”. Alejandro Pérez Lugín é un andaluz fillo de andaluz e galega. Licenciase en dereito en Compostela.  Retorna á capital de España e traballa como xornalista, especializado en crítica taurina; eses ambientes quedan ben reflexados na novela Currito de la Cruz de 1921.

   Lugín quería pintar o ambiente de Compostela. Case todo o que ocorría era a intramuros: Catedral, Universidade, o abandonado cuartel de Santa Isabel ou o vello cárcere da Falcona. A vida social tiña lugar nos cafés, sociedades,o Casino e o Paseo da Ferradura. A tuna, que facía serenatas, pasarrúas e concertos, adquire un carácter estable desde 1876 e medra paseniñamente.

   A primeira edición da obra, cunha tirada de 1600 exemplares, é de 1915.Castelao deseñou a cuberta. Convertirase nunha das novelas máis lidas en castelán, con éxito tamén en Hispanoamérica.

   Gerardo Roquer,o protagonista, é enviado polo pai como castigo a estudar a Compostela. Ó principio atópase unha cidade gris e chuviosa pero axiña lle colle o gusto á vida dos pícaros e festeiros estudantes. E namora de Carmen. Os escritores  e xornalistas Camilo Bargiela e Enrique Labarta inspiraron a Casimiro Barcala.

   Antes houbera outras novelas estudiantinas. A primeira novela de Emilia Pardo Bazán foi Pascual López,autobiografía dun estudiante de medicina,obra realista e romántica publicada antes por entregas. Juan Bautista de Armada y Losada publicou El último estudiante en 1883. Valle Inclán cultivou o xénero con Mi hermana Antonia de 1909. Inspirouse na Casa do Cabildo cunha trama na que un mozo rexeitado no amor, Máximo Bretal, fai un pacto co demo para vingarse. 

  José Nieto fíxolle un tributo en Qué es la casa de la Troya. Hai outros textos analíticos de José Camaño Buornacell,Alejandro Barreiro e Darío Villanueva. A polémica xurdiu cando Camilo Bargiela,alias Barcala, demandou a Lugín pola autoría da novela pero a xustiza non lle deu a razón.

   Linares Rivas fixo unha adaptación teatral que contou cos decorados de Camilo Díaz Valiño. A primeira versión cinematográfica foi muda dirixida polo propio Lugín con Manuel Noriega en 1920. Adolfo Aznar encargouse da segunda no ano da guerra. A máis coñecida é obra de Rafael Gil en 1959. Mesmo houbo una versión mexicana realizada por Carlos Orellana.