domingo, 29 de enero de 2017

Sois leyenda

*Final del Open de Australia
Con los resucitados Roger Federer y Rafa Nadal
El suizo suma su 18º Grand Slam

    Clase de protocolo. Son civilizados, educados y ejemplares. Y visten zapatillas naranjas.No escupen ni dan ruedas de prensa incendiarias. Supieron asumir años ominosos. El máximo vicio del español es gritar cuando golpea. Federer sopla cien velas en Melbourne. Rafa se recuperó de la paliza de Dimitrov con baños de contraste y jugando al parchís.No deja de competir.

   Para empezar el séptimo juego Federer desembala una flamante raqueta. Patrocinador contento. Y fetiche. Primera rotura de servicio. Todo sigue su cauce y set en el bolsillo.
   Hasta el segundo juego de la segunda manga no vimos un deuce.  Nadal pone tierra de por medio.
4-0. Federer maquilla y vuelve a cambiar su bazuca. Pero comete más errores. Y lo paga.
   La obertura del tercer acto fue muy intensa. Casi 10 minutos. Con 3-0 arriba para el helvético el siguiente juego se antojaba como llave. Se lo tomaron muy en serio. Y Rafa puso más peso en la balanza. Federer arriesga más. Consigue más ganadores y barre en aces.  Dejada en la red y se apodera de su segundo set. El reloj aún no ha dado dos vueltas. 6-1 y casi sin sudar.
   A remar. El isleño coloca sus botellas exactamente como debe. En el cuarto juego vemos su semblante más cabizbajo. Falla Federer a placer en la red y luego hizo una caña. Ahora maldice el suizo. Nadal coge ánimos y rompe el servicio. 3-1. Al siguiente juego Federer pide un Ojo de Halcón cuando la bola se posara claramente hacia el pasillo de dobles. Extraña apuesta. Nadal cierra con el punto de mayor exhibición del partido. Paridad. Se reparten 220 puntos a pachas.


   Al empezar la mano definitiva Federer pide atención médica. Psicología. Nadal no se descentra. Toma dos geles y estira piernas. Dos cero.














   Excremento de pájaro a los pies del manacorí. Mal presagio. El recogepelotas de visera verde saharaui limpia la patena. Break de vuelta de Roger y juego en blanco finiquitado con un ace en segundo servicio.Se le despeja el firmamento.Y el público lo aúpa en volandas.

El intercambio de 26 golpes es oro, incienso y mirra. Federer sirve para ganar.  Y el partido muere con una oda a la tecnología. En el Villamarín había hoy menos ordenadores.Volvió a Llorar.Como un niño.Como en 2009.

18 Grandes sobre sus brazos. El revés más vistoso del tenis mundial vuelve al top ten. El bombardero Ljubiciv se abraza con la familia helvética y casi pierde un ojo. Roger abandonó el Rod Laver Arena y agradeció el apoyo de sus fieles en la cancha anexa. Nadal, nadie pierde como tú. Ninguno gana con más casta.  

lunes, 23 de enero de 2017

El Muro y otras obras

*Mis impresiones sobre la ciudad de BERLÍN
(Texto conmemorativo 50.000 visitas)

Agradecimientos: Al gaditano Pablo Gutiérrez

   No te mires al espejo.  Berlín, aún no has curado los granos de la adolescencia. Parece que el muro cayó anteayer. Sombras.Caos, grúas, obras, monumentos tapiados. Todo es provisional. Todo se mece en una hormigonera. Las fotos bonitas no se consiguen retocándolas sino recortándolas.  Bajo el polvo aparecen de cuando en cuando bombas de la II Guerra.



   Nació enfangada sobre un pantano. Como Tenochtitlán. Los omnipresentes tubos, muchas veces en altura, están clasificados por sexos. Tras los andamios y cables del tranvía hay mil tesoros ocultos.  Los grafitis, desde Ronaldo Nazário a Lincoln, alegran paredes grises. Padres inculcan a sus hijos la seguridad vial en su devenir por el carril bici.  La tasa de desempleo dobla a la del país.


   ¿Conoces a Ampelmann? Un psicólogo de la zona comunista hizo dos muñequitos varones  para los semáforos porque había ciudadanos daltónicos. La figura en el oeste era más neutral. La idea, más simpática que políticamente correcta, se convirtió en símbolo capitalista.
   La locomotora me expulsa en la Haupbahnhof, Estación Central inaugurada en vísperas del Mundial 2006. Berlín Occidental. A tiro de piedra del Charité. El Hospital Universitario se funda en 1909 tras una epidemia de peste. Con un memorable honor. Aquí se descubrió el vacilo de la tuberculosis.  
   En Breitscheid Platz está la pintoresca iglesia octogonal de la cúpula rota.También hay ventilación por la zona del rosetón. En su interior hay mosaicos de gran valía. El káiser Guillermo II mandara construir un templo luterano en memoria de su abuelo Guillermo I. Una bomba la alcanzó en 1943. Entonces el gobierno alemán decidió derribarla pero el pueblo se opuso. Hoy es un monumento a la paz y a la reconciliación. Recientemente sufrió la barbarie a sus pies.

   La Puerta del Elefante del Zoo es orientalizante. 14000 animales de 1400 especies distintas. Cerca hay una estatua de Humboldt, no es la única en la ciudad, con Christian Peter Wilhelm Beuth, miembro del Consejo de Estado de Prusia. Parece Rosalía.

   El Tiergarten es parque desde 1818. Realmente era un jardín con animales. A Guillermo I le gustaba la caza y hasta lo vallaron para que lograse alguna captura. En el medio de ese pulmón de más de 200 hectáreas florece la Siegesaäule, columna triunfal que originariamente estaba junto al Reichstag. Conmemora la victoria en la guerra prusiano-danesa de 1864. Y el ángel de la victoria que lo corona alude a las otras hazañas bélicas de entonces contra Austria y Francia. Cerca del paseo fluvial aparece La Casa de la Cultura, con su forma de silla de montar. La gran mariposa de Henry Moore aletea a remojo.
      
   El Reichstag es el símbolo de unidad nacional. Su incendio en 1933 propició la caza de brujas de los nazis. Aquí se ondeó la bandera soviética al fin de la II Guerra. Hoy el Régimen ha clavado un buen puñado de ellas. La tela negro, rojo y gualda representa la libertad y unidad. Hubo de rehabilitarse al gusto neoclásico. La cúpula elíptica, con un diámetro de diez metros, es sello de Norman Foster. El vidrio representa la transparencia del sistema democrático.  En el edificio se colecta el agua de la lluvia o nieve. Abajo en el centro del edificio el salón de plenos se reúne entre  20 y 22 semanas al año.

   Una ciudad que no mira al río. El único puente impresionante es el Oberbaum,pero manda muy lejos del centro. La urbe se articula en la cruz “Under den Linden” y Friedrich Strabe. En el primer bulevar, repoblado con tilos después de la II Guerra, cabalga Federico II el Grande; los turistas se hacen fotos con el ET del Madame Tussauds ¡Incluso puedes subir a la bici de Elliot!  
   Friedrich, en honor a Federico I, era la calle del vicio en los años 20. Estaba llena de prostitutas y cabarets. Muchos alemanes, que cobraban dos veces al día, dejaban allí su salario.

   En 1791, inspirándose en los propileos del Partenón,se terminó La Puerta de Brandemburgo. Poco después Napoléon quiso llevársela a Francia; se apoderó de la Diosa de la Paz y cuando los alemanes la recuperan la denominarán Diosa de la Victoria.  Hoy es símbolo nacional. Casi icono capitalista.Pompas de jabón para los niños.Un tipo con la camiseta roja de Cocacola estaciona su bicicleta;comienza a vender el surtido de bretzel que lleva en su cesto. Goodbye Lenin.
 El Hotel Adlon se llama así porque allí hubo una fuente de mármol negro decorada con elefantes.Una habitación puede alcanzar los 11500€ la noche. Allí descansaron Chaplin y Greta Garbo.Y el bochornoso pasaje de Michael Jackson asomando a una de sus criaturas por la ventana.

   El Memorial de las víctimas judías por parte de los nazis recuerda el genocidio. El suelo es oscilante. Los niños juegan al escondite. Lo terminó Peter Eisenman en 2005. Las 2700 estelas de hormigón parecen tumbas. No hay un grafitti. No porque la gente sea especialmente respetuosa sino porque están impregnadas con un líquido con el que se pueden limpiar fácilmente.  
   Encima del Búnker de Hitler no hay absolutamente nada. Así se impide que se convierta en un lugar de peregrinación nazi. Cualquier tipo de apología está prohibido.  El Füreh pidió que lo rociaran con gasolina para que no le ocurriera lo mismo que a Mussolini, el escarnio público. El búnker fue tapiado y llenado de agua por los soviéticos por lo que es inaccesible a día de hoy.  Hay quien dice que sus restos se reconocieron por las piezas dentales y fueron llevados para Magdeburgo y sus cenizas tiradas al Elba.

   Cerca del área futurista de la Postdamer Platz está el Ministerio de Finanzas de Alemania. Cámaras de seguridad y rejas en las ventanas del primer piso. No vaya a ser. A diferencia del Estadio Olímpico y el Aeropuerto de Termpelhof se trata del único edificio nazi en el centro de la ciudad. Alojaba, en tiempos ominosos, el Ministerio de Aviación. Su misión era la de rearmarse para la II Guerra. Al frente estaba Goering, que acabaría siendo adicto a la morfina, alcohol y mujeres.

   Ninguno es Charlie. Son un soldado estadounidense y uno ruso. La Garita del Check Point Charlie se llama así por ser el tercer paso que controlaba el paso de zona soviética a la americana.  Alude al alfabeto fonético internacional.  Hoy lo que secciona es el tránsito del centro, Mitte,al barrio alternativo de Kreuzberg. Los coleccionistas pueden comprar máscaras antiguas.
   En Fassbender & Rauch esculpieron los símbolos de la metrópolis: el Reichstag, un trozo del Muro y la puerta de Brandemburgo en chocolate.

   Gerdanmermarkt es la más linda de Berlín. Un oasis. Es la Plaza de la Tolerancia. Muchos de los hugonotes que expulsara Luis XIV de Francia vinieron a Berlín. Los alemanes estaban encantados de conseguir mano de obra barata. Federico I les construye aquí una iglesia en 1704,pero luego hace una luterana para los alemanes. Las iglesias no son idénticas, salvo las cúpulas.  La figura del poeta Schiller y la Sala de Conciertos son jueces imparciales en el duelo estético. Tras cuarenta años en ruinas el templo germano, al sur, fue reconstruido de la devastación del incendio de 1945. Ahora ofrece una exposición gratuita sobre la democracia parlamentaria.


   En la Plaza de la Ópera hizo el 10 de mayo del 33 Goebbels la mayor quema de libros de los nazis. Unos 25000 ejemplares.Sobre homosexualidad, sexo… A Freud le pareció bien. “Si fuese en otra época me hubiesen quemado a mí”. Hacia 1820 dijera Heinrich Heine “Ahí donde se queman libros se acaba quemando también seres humanos”. Curioso. Aunque se refería a la Inquisición.  Hitler venía a la Ópera Estatal a escuchar a Wagner. En esta Bebelplatz también se hallan la Catedral Católica de Santa Eduvigis, de cúpula turquesa, y el Hotel de Rome, 2500€ la noche.

   En el mercadillo de la calle Georgen puedes regatear por joyas, cámaras de fotos antiguas y escoger entre un gran surtido de discos y libros.
   Los primeros asentamientos de la ciudad, apenas 5000 habitantes, se remontan al año 1237. Fue en lo que se conoce como Isla de los Museos, Patrimonio de la Unesco desde 1999. La punta más al Norte es el Bodemuseum, con una generosa colección numismática. A su espalda el Perganon Museum, así llamado por conservar los frisos del altar de Pérgamo. Además hay antigüedades griegas, romanas y de Oriente Próximo. En paralelo descansan el Neues Museum y la Alte National Galerie presidido por la estatua ecuestre del rey Federico Guillermo IV.  El empacho artístico continúa con el Altes Museum, ornamentado con los héroes mitológicos Cástor y Pólux.  El paseo puede terminar en la Catedral cuya cúpula alcanza los 98 metros. En el interior neobarroco hay mosaicos de los evangelistas. Una escultura de la muerte avisa de la presencia de los cadáveres de Federico I y su esposa.
   Bismarck estuvo en la inauguración de la Nueva Sinagoga. Ésta sufrió achaques la noche de los cristales rotos y con los bombardeos aliados de 1943. El oro resplandece en la cúpula.

   El Mercado de Arkona se orienta más a las baratijas y objetos de segunda mano. Globos terráqueos o candelabros de siete brazos.  Los buenos lectores pueden adquirir obras de Zweig, Camus, Brecht o Rilke.    

   A la ribera del Spree conversamos con Marx y Engels. El primero ponía las ideas y el otro las monedas.
 Y ya estamos ante la Fernsehturm, que nos ha vigilado en nuestro deambular por la ciudad de cemento. A la Torre de la Televisión los lugareños le llaman mondadientes. Cuando le da el sol se forma una especie de cruz. Como el pueblo era ateo a ese efecto lo denominan “la revancha del Papa”. Se terminó en 1969 siguiendo la estética del realismo socialista.Con sus 368 metros compite por ser el edificio más alto de Europa.  La esfera es de acero. En sus entrañas un café giratorio. Como en los Simpsons.  La explanada de atrás es la Alexander Platz, que en el pasado acogió un mercado de ganado y lana. El zar ruso visitó Berlín a comienzos del XIX.
   De ladrillo rojo es el Ayuntamiento.  Está decorado con bajorrelieves de terracota. En el friso se representan escenas de la historia de la ciudad. Arriba ondea una bandera rojiblanca con un oso. Un símbolo de Berlín. Alude al mote de Alberto I de Brandenburgo por feo, peludo o gallardo.

sábado, 21 de enero de 2017

La selección


   Me sumergí en la noche de Berlín. Probé suerte en el enigmático Berghain. Sureste de la ciudad. Cincuenta minutos de cola. Al fondo la nave con pasado fabril. Se intuye la silueta del popular Sven Marquardt. Ya tenía su imagen de piercings, tatoos y gafas opacas en la memoria. Es un cara o cruz. Aconsejan no ir en grupos. Las cuatro americanas de adelante, algunas guapas y escotadas, no dan el perfil. Avisan de que prefieren indumentaria oscura.Mi camisa deslumbra con colores vivos. “Go!”  Quizá la elección sea aleatoria. Antes de abonar los dieciséis euros, sin derecho a refresco alguno, te cachean tal aeropuerto.Te piden por las buenas el móvil para cegarlo con pegatinas naranjas. Nadie se aventura a retratar la espesa atmósfera de humo. Música electrónica. Chicos con torsos desnudos. Otra, no gogó, también baila sin telas.   Y menos desfase y orgía de la imaginada.

martes, 10 de enero de 2017

Derradeira morada

*Paseo pola historia do camposanto de Boisaca (19-11-2016)

*Artículo publicado en el diario La Región (12-12-2017)

Información xentileza de Carmela e Susana
( Departamento Educación e Cidadanía do Concello de Santiago)



   Tralo problema das miasmas no País Vasco o Rei promulga en 1787 unha orde para que os cemiterios estivesen lonxe das cidades e evitar así as pandemias.Ferrol é o primeiro que se adecua á norma.  En Santiago funcionaba daquela o da Quintana, que absorbía a catro parroquias. Clausúrase en 1813.  Logo houbo proxectos para A Susana, Almáciga… pero finalmente inaugúrase Bonaval no 47. Xa houbera antes alí un camposanto de frades.Estaba a extramuros pero moi preto da cidade. Pronto queda pequeno.

   En 1883 xorde o proxecto das Cancelas, onde hoxe está o campo de fútbol e o cuartel da Garda Civil.Expópiase a zona de Campo do Raposo. Faustino Domínguez foi quen fixo o proxecto para a portada. Pero hai un troco na normativa. Antes non se podía remover a terra en 5 anos e agora pasa a ser cada 20. Acábase cambiando de idea.

   Dende fins do XIX, cara o 1892, fálase do Monte de Boisaca. Mariano Fernández Rangel é o arquitecto que fai o plano.Pero todo quedou paralizado ata o ano 34.

   É moi recente. Inaugúrase en marzo daquel ano.Pensemos que o da Coruña ten máis de douscentos anos. Ó principio había problemas coa drenaxe, salvo nunha zona de pedregal; había brañas e moitas tumbas se inundaban.  Hai peticións de clausura durante o primeiro ano. As cartas da prensa falan de “lagoa dos corvos”. Non era querido. Tamén influía que había moita distancia desde a cidade para ir andando. Abriuse ó bruto, nen sequera se plantaran árbores. Tiña que haber zonas verdes e moito máis tarde se puxeron unhas parras. Son 6 hectáreas,8 se incluimos as áreas de estacionamento.    Teñamos en conta que a clausura oficial de Bonaval non é ata 1973 e ata os anos oitenta houbo traslado de restos.

   Hai outras necrópoles vivas na cidade. A Cofradía do Rosario ten permiso para contar cun pequeno camposanto en Bonabal. É hai outros dous privados que están contiguos, Venerable Orden Terceira e o de San Francisco.

   A tipoloxía de Boisaca axústase aos cemiterios da época. Os grandes muros de pedra tiñan que superar os dous metros de alto para evitar profanacións. Hai dúas portas de ferro con cadeados.  Tiñan que ter servizos para dous sepultureiros e espazo para persoas non católicas.

   Hai unha rúa principal onde están os panteóns, aberta no 47, e varias secundarias. O cruceiro é do 50; ten o xemelgo xunto a entrada a Bonaval. Traballaron arquitectos do modernismo e eclecticismo. Algúns vinculados ós que fixeran os chalets da Rosa.
   No 36 e durante a guerra houbo fusilamentos. Hai constancia de que pasearon  alomenos a 78 persoas de Santiago e da contorna:Ordes, Negreira, Noia…   Ademais dos regueiros de sangue houbo tamén mulleres detidas por levarlle flores os seus difuntos.
   A capela é do 38 pero a bendición oficial prodúxose un ano despois. Hoxe podemos dicir que Boisaca é de carácter municipal aínda que non o pon. Ata despois do franquismo é eminentemente católico. Pensemos nos pináculos con cruces, clara alegoría da ascensión ó ceo. No XIX eran habituais as inscripcións de alpha e omega.Aquí hainos,as veces con crismóns no medio.
   




















   No Xardín dos Ilustres están Aurelio Aguirre, poeta compostelán que morreu no 58, Valle Inclán, Díaz Pardo, Antón Fraguas e Pablo Pérez Constanti, arquiveiro máis importante do concello. Aínda que hai outros mortos significativos como Carlos Maside, Ramón Piñeiro ou o escultor Suso León.
   Entre os insignes non hai ningunha muller.   Hai unha cripta dos García de la Riva, fundadores do Banco Simeón.  Están tamén os da familia de Fernández Albor e da saga Bescansa. Imita a un templo grego con pronaos e anxo trompeteiro. Para facelo seguiron o modelo dun boxeador de Santiago ao que Lavandeira lle fixera unhas fotos.O escultor foi Cástor Lata Montoiro. Este discípulo de Asorey fixo unha escultura do arzobispo Rajoy que está dentro do concello.
   Entre as lápidas, adquisicións por noventa e nove anos, destacan as que non son escuras.José Cao Lata,pupilo tamén de Asorey,fixo a sepultura da muller e do fillo do seu mestreO escultor do Monte do Gozo tamén recibiu o encargo da tumba do comunista Gumersindo Costoya.
   A única obra recoñecida de Asorey leva granito rosa de Mondoñedo. A destinataria foi a que daquela fora Miss Santiago e incluso Miss Galicia.

   Hai gustos diversos para os motivos. Anxos de cemento e resina, reloxos alados, símbolos do frenético fluír do tempo, caveiras, amapolas, tipoloxías de pirámides en ascensión… Hai capiteis con follas de carballo e landras, como exemplo da nosa vexetación.
   Genaro Tarrío é un ferreiro de Compostela que traballou en Entrerrúas. A súa tumba ten reixas, arcos apuntados e farois, símbolo dos difuntos.
   Outra das tumbas é a de Salvador Parga Pondal, quen fora director da Biblioteca da Universidade. 
   Gracias a iniciativa do Ateneo, a Asociación O Galo e do finado Nacho Mirás fíxose unha nova sepultura das Marías.O proxecto é de Xerardo Estévez e o arquitecto foi o mozo Manu García. Preto delas están os irmáns Fandiño Ricart.
   A última tipoloxía é o sistema de nichos, co que se aproveitan os muros perimetrais. Empézase a usar a principios do XIX en Madrid por mérito de Juan de Villanueva.

   O nicho de Ramón Mutxaraz é de cor marrón. Ten como pequenos petroglifos.  Trátase dun psiquiatra de Conxo que pretendía que os internos sociabilizasen máis coa xente; non foi recoñecido e tivo que emigrar. Tambén foi membro da UPG.   Noutro nicho está Cástor Lata, mestre e imaxineiro relixioso nado en Aríns do que xa falamos.
   Os cinceiros son nichos máis pequenos.Nun deles están as cinzas de Jimena Fernández de la Vega,que foi a primeira muller que estudou na Universidade de Santiago xunto coa súa irmá xemelga Elisa.A súa sobriña María Teresa foi vicepresidenta con Zapatero.
   A outra rúa dos panteóns é dos anos noventa.Son coma templos clásicos. Algúns contan con boas vidrieiras feitas por Tejedor.
   A sepultura do xornalista Diego Bernal ten un epitafio que deixou escrito. A obra é do Obradoiro da Picaraña.

   Un finado moi querido era Yuma, artista do Circo de los Muchachos que nos deixou no verán do 2014 aos 57 anos.
   Ricardo Carballo Calero, do que hoxe conservamos unha escultura xunto a Alameda, ten un nicho moi humilde.

   A do Barquilleiro, fallecido no 2007, conta coa fotografía do seu símbolo.
   O busto de José Pasín ía facelo Asorey. E como tiña moito traballo fíxoo o seu discípulo Eduardo Parrado, que tiña un obradoiro no Barrio de Santa Marta. Pasín foi o primeiro concelleiro obreiro; chegou a ser tenente alcalde no 34. Fora tamén ebanista no taller de Lavandeira. Estivo primeiro soterrado en Bonaval. Quería un enterro civil e non llo aceptaban; alí só había unha pequena selva con dous musulmáns e un que se suicidou. Pasín ten dous fillos enterrados tamén en Boisaca.
   Durante o Franquismo o cemiterio civil, que se atopa preto do actual tanatorio, estaba separado.

   A sepultura do mestre de oficios González del Blanco está ornamentada con anxos trompeteiros.Tiña unha casa con esculturas na rúa da Rosa.
   Hai un panteón militar do bando nacional cercado cunha cadea.

   A tumba de Roberto Vidal Bolaño é unha lousa de pedra sen símbolos relixiosos. O primeiro ano deixábanlle un paquete de Ducados e unha Estrella Galicia
   Agustín Sixto Seco ten un sinxelo e bonito epitafio. O médico traumatólogo fora impulsor da Asociación Rosalía de Castro.
   Eduardo Parrado fixo a de Antonio Novo Campelo, que antes estivera soterrado en Bonaval.Tamén é o artífice da de Salvador García Bodaño Fernández, pai do presidente do Ateneo de Santiago; o sepulcro caracterízase por ter uns coxíns que simulan os das tumbas medievais.
   Manuel López Garabal foi o marido da pintora Concha Vázquez. Fixo as tumbas de Diego Bernal, cuxa familia tiña a Ferretería El Yunque, e da familia López Pol; un dos membros desta saga,Raimundo,fora o alcalde da cidade cando se inaugura o camposanto.


   Na parte alta, preto da capela, hai dous pavillóns abandonados nos anos vinte. Eran as vivendas para o sepultureiro e o capelán. O canteiro de Cuntis tivo moitos problemas para cobrar a obra.

miércoles, 4 de enero de 2017

Galicia cotiá



-Unha visita guiada 
pola Exposición GALICIA CEN




   Uns dous anos tardaron en compilar tódolos obxectos da mostra. O equipo comisariado por Manuel Gago ten o propósito de “contar a cultura de Galicia, non a súa historia.”Un país verde con cerca de catro mil parroquias. Con humidade, morriña, inxenio e idiosincrasia de seu.


   O vaso campaniforme sería coma “o primeiro deseño industrial”. Hai uns 4500 anos. Posiblemente levaban alimentos nos enxovais funerarios.  Este atopouse en As Pontes. 

  Moitos dos machados de talón que apareceron na cornisa cantábrica non foran usados. Un xeito de almacenar bronce.Unha pre-moeda en sociedades que xa estaban en continuo intercambio.
   Unha espada do Ulla tipo Isorna que se recuperou na Ponte de Catoira hai 3000 anos.  O puñal de antenas era unha arma que empregaban os guerreiros galegos antes dos romanos.Un torque era unha xoia da Europa Atlántica que se colgaba do pescozo. Esta provén do Pino e se remonta a finais do II a.C. Convértese nun axouxere.

   A moeda más antiga de Galicia é o Dupondio e circulaba cara o 25 a.C.  Andaban daquela os romanos inmersos nas Guerras Cántabras. Por un lado o símbolo da negociación e polo outro o da victoria.   Hai outra moeda na exposición. A de Requiario, primeiro rei suevo, da metade do século V. Polo outro envés tiña a imaxe dun emperador como para darlle maior verosimilitude.

   Na mostra tamén hai un xugo de hai mil anos.  Remontámonos ás orixes da cidade de Compostela polo que “podería ser o da Raíña Lupa”. É moi extrano que se conservara porque en Galicia os solos son acedos. Houbo a sorte de que apareceu nun foxo de fango.
   O Xadrez de San Rosendo foi tallado no XII nos reinos musulmáns do sur da Península Ibérica.
   O Foro do Burgo de Caldelas, do XIII, é un dos primeiros textos en galego. Emprestouno o Palacio de Liria.

   Os tombos son libros medievais que se gardaban nos mosteiros que contiñan información sobre as rendas da terra… “Como un ordenador do Medievo”. Este exemplar é de Toxos Outos.

   A Mariscala é a cadea de ferro forxado que apresou a Pardo de Cela antes da súa execución en 1483 polos Reis Católicos.

   En Galicia só entraron dous exércitos, o romano e o francés.  O napoleónico, na súa fuxida, deixou atrás dous canóns,Chillón e Íntegro, na igrexa do Pilar de Santiago.
   A máquina de escribir Yost número 10 a empregaba Emilia Pardo Bazán que tiña artrite.
   Perfecto Feijóo deulle unha imaxe icónica á gaita a cabalo do século XIX ao XX. Tamén é coñecido por selo boticario que tiña o loro Ravachol en Pontevedra.
   Nos anos dez e vinte había en Bos Aires centos de discos de lousa da música galega.

   Na Bandeira das Irmandades da Fala de Betanzos distínguese ben a fouce.Defendían e puñan en xusto valor a nosa lingua.  Grazas o seu traballo apróbase o Estatuto de Autonomía de 1936.
   Aquí está o mosquetón que levaba Foucellas cando foi asasinado.  Galicia foi o sitio máis reactivo da guerrilla.

   O Consello de Galicia facía as veces de goberno galego no exilio durante o franquismo,  O súa bandeira, tecida por mans republicanas,envolveu o féretro de Castelao.

   Isaac Díaz Pardo recupera os Cantares de Cego. Reflexa, como fixera Luís Seoane, a muller soa pola emigración.No cartel exposto unha criada mata a súa ama pois lera unha historia na prensa que era xusto ó revés.  O certo era que os indianos invertían en educación para que Galicia non tivese que recurrir á emigración.   Manolo Rivas fala de ata 300 escolas fundadas por eles.
   Gago presume de que a Bata vermella Goa de Amancio Ortega Gaona non pudo ser rescatada nin para a exposición “Confío Galicia”do Gaiás. “Así comezou o Imperio Inditex”.  A prenda fetiche, que se atopou nunha tenda de Porto do Son, remóntase ós setenta. GOA non eran máis que as siglas o revés do emprendedor.
   A queimada non é un ritual ancestral. O seu conxuro, unha perfomance colectiva, é un “producto pop”. Os emigrantes construiron con ela a súa identidade.Dubídase se os iniciadores son uns curas a fins do XIX ou uns soldados galegos na fronte de Madrid. Un home da Pobra o patentou.  Manuel Fraga recibiu a visitas ilustres coma Fidel ou Helmut Kohl con queimada.

   Os vasos de Buño arredor dunha cacerola simbolizan unha celebración sen xerarquías.

   “Hai que ser un xenio para vender auga en Galicia no XIX”. Mondariz, vinculado co balneario, foi capaz de crear unha marca con iniciativas como convidar escritores. Estrella Galicia,pola súa banda, se vinculou con Sargadelos e Díaz Pardo para asociar a súa marca co local.

   A primeira edición do Ulysses do Pazo de Trasalba. Comprouna Otero Predayo en Paris. Logo o ourensán faría unha tradución que foi publicada en 1926.

   Nos Pazos Galegos había escudos heráldicos. A fidalguía era a intermediaria entre o pobo e as clases altas. Baseábanse nas rendas. Empregaban medidas como o ferrado; por riba pasaban a rebola, un pau para rasar as medidas.
   Nas reixas do Pazo de Baión protestaban as mulleres contra narcotraficantes como Laureano Oubiña. Logo retornou para a sociedade civil.

   O arcón permitiu introducir o peixe no rural galego nos anos 70.

   Alexandro de Fisterra foi o que inventou un dos modelos do futbolín. O que aquí temos é antigo. “Xogan o Dépor contra o Madrid, quizais nun Teresa Herrera”.
   O Xabarín, diseñado por MiguelAnxo Prado, marcou a infancia de moitos galegos que non chegan ós corenta anos. Un programa infantil que popularizou a música desenfadada en galego.  Moitos falsificaban a idade para que os seguisen felicitando en antena.  O porco bravo xa aparecía na heráldica da Familia Andrade.