lunes, 28 de diciembre de 2015

O oficio da escrita


Pílulas de sabedoría de Suso de Toro no Obradoiro de escrita "Literatela"
Artigo publicado o 27-12 -2015 en El Faro de Vigo
Texto 300 de horchataenlasvenas.blogspot.com.es

   Escribir é un labor solitario. Temos que cerrala porta para que non nos interrumpan. Marcar territorio. Unha actitude de certa violencia. Coma a masturbación.“Só saía para collelo peixe. Poñía na radio música clásica”. “Son autodidacta.Aprendín seleccionando libros e traballando neles.Hai que sachar no texto”. As obras quedan inacabadas mentres non lles pases o cepillo.

   Un cazador non pode permitirse o luxo de ver unha presa e non ter lista a escopeta. Un escritor debe levar sempre consigo un caderno. Hai que captar as ideas lebres antes de que escapen. “Somos oportunistas, depredadores e voraces”. Hai que copiar as ideas, roubalas. Todo pode ser aproveitable. É lexítimo recolectar ese material de refugallo.

   “Cando un escribe ten cousas doutros autores. Cada un fai a propia selección de temas. Non digas que o teu é comercial,esa é a linguaxe dos adversarios. Ogallá podas envilecerte e gañar moita pasta”. Temos medo de sentirnos humillados. Dóenos a falta de recoñecemento e as críticas negativas. Aínda que teñas o Nobel sempre queda algunha ferida. “O ego do autor non ten cura.”.“O escritor, como o gobernante, ten que ter un sentido mesiánico de sí mesmo”. Cando aínda estás no allo, fas ruido e eres un competidor. Ó morrer a xente toma distancia e tende a mitificarte. “A morte absolve aos vivos”  Xa non é o momento de odiar e rendir contas.
 

   Para facer literatura temos que “monstrolizarnos”. Coidado. Dixo Nietzsche “Quen con monstros loita coide de non convertirse nun deles”. “A literatura nace de algo que nos perturba”.Hai quen escribe para desfogarse pero a misión principal debe ser contar historias. Os actores e os escritores son os únicos que contan experiencias impúdicas.“Somos perigosos para os demais”. Non somos obxectivos.Non traballamos con categorías e ideoloxías senón con casos concretos.

   Traballamos co irracional, a imaxinación e os soños. Non somos científicos nin historiadores. “Non somos xente formal”.Precisamos da literatura como de respirar. É un campo de deliria e loucura que hai que controlar e ordear.É un ritual, un trance, unha viaxe dramática.Podes estar ata case poseído.Moitos fuman ou beben.“Os escritores queremos ese estado de encantamento, como si tomásemos ácido”.“Cansa, queimas moito por revolvelo cerebro e logo tes fame”.

viernes, 25 de diciembre de 2015

Rosas y Espinas

Vuelta de la Supercopa de España 2011.  Barça 3-2 Madrid
(en la ida empate en el Bernabéu 2-2)

*Publicado en El Correo Gallego en la sección Tribuna Libre y en La Voz digital



 El Madrid, aprovechando sus piernas frescas, volvió a presionar al borde del área rival. A Piqué le temblaban las piernas en la salida de balón. Abidal, errático el domingo, asumió galones con sus cortes, amagos y zancada elegante. Hacia el minuto quince Messi emuló las diabluras de la fría noche de la manita con un pase de tiralíneas para que Iniesta picara a gol. El espacio entre Casillas y sus zagueros era excesivo.


La respuesta fue instantánea. El ariete francés no culminó una dejada de Khedira. Pero Cristiano, con el cuello erguido, celebró al fin su gol cien como merengue; y metió miedo a Valdés con un misil envenenado al travesaño; es el más potente pero nunca pudo desbordar a un Alves muy contundente. Puyol ha de sentirse orgulloso de Masquerano. El ritmo, a diferencia de los clásicos de primavera, era frenético. El Barça asestó, otra vez, el golpe psicológico al filo del descanso. Messi batió a Iker en vaselina tras una delicatesen de Piqué.

En el vestuario alguien alienó el talento, alguien cortó la flor. El fútbol se volvió tosco. Marcelo dio una coz inexplicable en un salto que tenía ganado. Se abrió la caja de Pandora. Pepe, ya tardaba, se vistió de Mr. Hyde y Ramos, que pudo meter un cabezazo a bocajarro, se ató la cinta de Rambo. Y apareció el nueve de la pretemporada. Benzemá tuvo más hambre que su marcador tras un córner mal botado por Kaká. Prórroga. O no. Carvalho, el mejor de los suyos, se torció el tobillo pero no quiso dejar al equipo con diez. Adriano, objeto de las iras de otros en sus veinte minutos, la puso de fábula y la Pulga engatilló; el héroe del Camp Nou estuvo poco participativo pero superlativo. ¡Cuán distinto lo miman en Argentina! Cuatro de alargue. El Madrid no conseguía acercarse. Marcelo, sumido en una noche aciaga, pagó su impotencia con un niño feliz que estrenaba la camiseta de siempre. Lo que pasó después no es fútbol. Busquen en la página de sucesos.

 

miércoles, 23 de diciembre de 2015

20 D



El Ateneo de Santiago reflexiona sobre las Elecciones Generales.

   Ernesto Sánchez Pombo dice que no le gusta ser pitoniso pero arriesga. “Mariano va a ser presidente y va a tener tiempo de arrepentirse. Descarto la posibilidad de elecciones anticipadas, que beneficiarían a Podemos y Ciudadanos”. Tras los problemas de corrupción” Bertín tuvo mucha influencia. Rajoy demostró que sabe cortar la empanada y abrir una botella de vino”.

 

   Carlos Luis Rodríguez recuerda que este resultado no es inédito en España. Durante la denostada Transición convivían UCD, PSOE, PC y Alianza Popular. Y siendo tan diferentes fueron capaces de elaborar la Constitución y los Pactos de la Moncloa.

   Los partidos emergentes aún tienen que cuajar. “Mira lo que pasó con el Partido Liberal Inglés o los Verdes alemanes”. Es fácil presentarse como algo fresco pero “luego hay que pactar, ceder, hacer cambalaches”.

   La Gran Coalición es difícil. Sería más sencillo en Berlín. “Muchos asocian a la derecha con el Franquismo y a la izquierda con la Resistencia”  El bipartidismo aún es el cincuenta por cien en España y cincuenta y nueve en Galicia, “no está mal para estar moribundos; son dinosaurios que tendrán una muerte muy lenta”.  Cree que Rajoy es un político con barakah, la suerte de la que hablan los árabes. “Es, quizás el presidente menos carismático con Calvo Sotelo”.


   Xurxo Salgado es consciente de que La ruptura con el bipartidismo no nació el 20D, se fue gestando antes. Curioso que la televisión más vista para seguir los comicios fuera la Sexta. Pero ahora hay más canales de información no sólo los monolíticos.

   “La gente nueva votó casi en masa por las nuevas formaciones”.   “Había hastío. España no va bien”. La gente vota distinto si ve que le afecta al bolsillo. Pablo Iglesias fuera asesor de Izquierda Unida. “Es un señor de la comunicación”. Fue inteligente haciendo coaliciones en las zonas históricas. Ganó en Cataluña, igualó al PSOE en Galicia y obtuvo buenos resultados en País Vasco.  Y eso que iniciara la campaña con los medios en contra por los asuntos de Monedero y Venezuela que afectaron a la credibilidad de su partido.“ Cuando Rajoy le dijo a Merkel que Podemos podía ser segundo puso cara de susto. Como si viniera una nueva Grecia”.

   "El PP tensionó mucho las cuerdas y ahora no puede dar marcha atrás para no perder a los votantes que aún le quedan". El PSOE llevó un batacazo como el de Rubalcaba, y en los sondeos aún parecía peor. Ciudadanos fue un globo sonda que acabó pinchando. El hostiazo mayor fue en Cataluña donde se queda como cuarta fuerza.


   El mediático Antón Losada enseña sus cartas. “Yo voté a BNG y moriré votando a BNG; soy de la vieja política, que está al borde de la extinción”.

   “Para una vez que nos parecemos a Dinamarca, modelo de democracia donde ningún partido supera el treinta por cien, todos nos acojonamos”. Pensamos que es inestabilidad. “Lo normal en un sistema proporcional como el nuestro debería ser gobernar sin mayoría absoluta”.

   “Sacamos rápido el traje para enterrar al bipartidismo. El único que puede ser presidente es Rajoy, que es muy hábil” . Con lo que pasó estos últimos cuatro años y “no tuvo una debacle como Sarkozy, que está sobrado de carisma”. El único problema de los populares fue la abstención.  El lunes se reunió el comité del PP y fue la primera vez desde 2011 que acudió Aznar. Felipe González es uno de los del PSOE que bendice la Gran Coalición.

    El PP fue donde decían las encuestas y Ciudadanos perdió unos ocho puntos. “Yo no veo un trasvase de votos de Ciudadanos a Podemos.” A Albert Rivera no le queda otra que apoyar la investidura de Rajoy.  Pablo Iglesias afirmó que le faltó una semana y un debate. “Pero le cantó una nana a María Teresa” UPD quedó incluso por debajo del Partido Animalista.

martes, 22 de diciembre de 2015

Suso de Toro, o mito

*O escritor santiagués fala da súa obra literaria.


   Nos oitenta chamábanlle “Sucio de Toro” por esa etiqueta de realismo que se puxo de moda. “Non nos gustan os críticos porque traballan cun cacho de nós. Somos o lagarto que está a mudar a camisa. Estamos en risco, expoñendo o noso interior. O noso monstro é o ridículo”.

   Land Rober escribiuno nunha mesiña de camping. Aínda non construira o seu espazo.  “Fixen aparecer un morto nunha barra americana para buscar unha solución que interesase o lector”. Un diálogo de dous irmáns con feridas do pasado. Caín e Abel. A portada de Pepe Barro é unha chave inglesa. “Moi plástico e moi bruto”. Reflexa a estética industrial. A crítica foi hostil.

   O libro FM: a canción do Pirata quería reflectir o espíritu daquela época. Hoxe tería que titulalo Internet.   En 1990 escribiu Ambulancia por unha aposta. Tiña que facelo en quince días pero, como estaba en paro, animouse.“Disfrutei moitísimo”. A un dos rateiros chamoulle Petete collendo como referencia a un personaxe da televisión. Estaba namorado de Jim Thompson. “En España fixérase literatura policiaca que non me parecía convincente”.Non lle deron premio e,“aínda que doe facelo, melloreina”.Foi moi lida e o editor díxolle “a ver cando escribes unha de verdade”.

   Tic Tac ten referencias á Biblia, ós mitos…Como tiña problemas de estructura asesorouse buceando nos borradores de Cela. A sombra cazadora fala dun mundo moi mediatizado polos medios de comunicación.  É unha fábula arcaica herdeira dos comics franceses. Lembra a Hansel e Gretel,ó mito narcisista de Fausto, a Edipo e a Teseo.

 
   Calzados Lola é a historia dun incesto, un fillo morto…O pai aparece fugazmente. A nai, que se queda na casa,é a dona da historia. Suso inspirouse no Javier Bardem de Jamón, Jamón; o actor recoñece que lle gustou esa lectura.”Debeu ser a única vez que fixen un final feliz.” Foi a casa da súa nai para coller a atmósfera de Non Volvas.”Baseime na Serra do Barbanza”.

   A xénese de Trece Badaladas é o misterio e o sobrenatural.”Aínda non se vira aquí Expediente X”. Documéntase con encíclicas do Papa, veu O Exorcista… O espazo físico é Compostela, do que coñece o seu folclore e mitos. O pantasma que creou era o Mestre Mateo, blasfemo que se enfrontou á Igrexa, porque non se sabe onde está soterrado. Fausto. Hai un planteamento de defensa do feminino. Reflexiónase sobre o aceitamento da morte, evitar a loita agónica.

 
   Morgún é un achegamento ás epopeas celtas, sagas xermanas e aedos gregos. É unha literatura arcaica e repetitiva, feita para ser recitada. Hai menos verosimilitude, en favor dos mitos e a relixión.”Fixen un pastiche.A lgúns dos pasaxes me quedaron tan naif que me quedo pasmado”.

  O Home sen Nome fala e fala e non precisa que o escoiten.Suso investigou o que pasa en Santiago no 36.Hemeroteca, fontes orais e conversas con historiadores. Confeccionou un horario do ocorrido entre o dezasete e o vinteún de agosto.O concello,de maioría republicana, tiña unha lista cos nomes dos conspiradores. Abriu esta novela, que lle creou problemas e tensións, cunha cita fermosísima de Imperio Argentina: “El día que yo nací”.

   Cando buscaba argumentos para Sete palabras cavilou historias que xa sucederan. Fala da súa familia paterna.Fíxolle comprender porque fixera todo o anterior.“Quen son eu?”.
 



 

jueves, 17 de diciembre de 2015

Columnas y Obeliscos





Mis sensaciones tras un viaje a Roma 





    Todos los caminos llegan a la Ciudad Eterna. Su histórico suelo está perforado por columnas y su cielo sagrado agujereado por obeliscos. Como si quisiesen reciclar lo mejor de las grandes culturas que le precedieron, helenos y egipcios. Muchos quisieron saquearla y hasta los propios romanos lo hicieron.


   Muchos empiezan su periplo en el avispero de Termini. Paradojas. Las pisadas borran sin pausa los pasos de cebra. Santa María Maggiore, con un magnífico techo artesonado, fue erigida por el Papa Sixto III y alberga el sepulcro de Bernini. En San Pietro in Vincoli cierran para dormir la siesta. Me quedo sin venerar al Papa Julio II y al cornudo Moisés de Miguel Ángel.


  No faltarán turistas que confundan el Teatro Marcello con el Coliseo. El Anfiteatro Flavio no me impactó más que el de Tarraco, Pula o Arlés. Sin la arena no me imagino a los gladiadores luchando por su libertad. Sí se aprecian las trampillas por donde las bestias hambrientas ascenderían gracias a sistemas de poleas.  Tal bañera, se llenaba de agua para simular combates navales.  En la cavea, los espectadores se sentaban según su estrato social,reservándose el podium para altas personalidades. Todos a disfrutar del sufrimiento ajeno. En el Año Jubilar del 2000 se clavó una cruz cristiana. Territorio conquistado.

   Por el Foro Romano parece que ha pasado un terremoto, un tsunami o un volcán en erupción. Sin un guía especializado las ruinas se convierten en un tetris indescifrable. Tras su esplendor acabó siendo cantera para la construcción de otros monumentos. El Arco de Tito se construyó para conmemorar la toma de Jerusalén en el año 70, iniciándose la diáspora judía. El Arco del Triunfo de Constantino celebra una victoria del primer emperador converso al cristianismo.  En el Templo de Saturno, hoy apenas ocho columnas de granito, guardaban el Tesoro del Estado. También allí se celebraban unas transgresoras fiestas en las que los amos ocupaban el lugar de los esclavos y viceversa. Las mujeres vírgenes debían permanecer treinta años recluidas en el Templo de Vespa, entonces de madera y paja, y su labor consistía en evitar que el fuego sagrado se extinguiera. Al Sur, en la colina del Palatino fue donde Rómulo fundó la ciudad.
 
  En la Vía de los Foros Imperiales los emperadores nos hacen el pasillo. Desfilan Trajano, César Augusto, con unos brazos superdesarrollados, y Julio César, junto al que depositaron una corona de laurel. La columna de Trajano, colosal tan chimenea, presume de la victoria sobre los dacios. Pero, no se confundan, la escultura de la cima es ahora San Pedro.


   El Vittoriano es una mole de piedra calcárea, de ahí que le llamen la máquina de escribir. Su construcción, a comienzos del siglo pasado, levantó mucha polvareda pues destruía parcialmente el área de la Colina Capitalina. Hoy ondea un gran bandera nacional donde el Duce pronunció muchos de sus discursos.  En la base, un barbado con concha por sombrero pugna contra un león a cuerpo desnudo.   

   En la iglesia jesuita del Gesú se prohíbe ropa inadecuada pero acondiciona un espejo para ver con comodidad las maravillas del techo sin dolencias de cuello. Suena la campanilla para cerrar.


   Un helado de tarrina de fresa y tutti frutti con vistas a la Isla Tiberina es una buena opción. En la margen derecha de la corriente ocre brota un barrio con personalidad propia. Adoquines y hogares con enredaderas sin esquilar. En Santa María in Trastévere no se puede entrar con perros ni boinas. Sus mosaicos del coro son muy codiciados. Fuera un artista afina su vibráfono. Restaurantes con encanto. El fetuccini con ragú sació mi gula. Si bajas hasta Porta Portese ya comienzas a fijarte en quienes caminan detrás de ti.

  Frente al renacentista Palazzo Farnese se posan palomas en las cornisas. Regateé sin éxito por un paté de funghi porcini y tartufo en Campo di Fiori. Aquí fue asesinado en la hoguera Giordano Bruno. Y otro cotilleo. Caravaggio se cargó a un tipo y hubo de huir a Nápoles.

   La Plaza Navona fue, en origen, el Stadium del emperador Domiciano con competiciones de atletismo y carreras de caballos. Uno de los caricaturistas empieza por los ojos de aquella pelirroja pálida de aspecto anglosajón. El mimo de la corbata tiesa se mantiene inerte. La Fontana dei Quattro Fiumi es mérito del ilustre Bernini para conmemorar el Jubileo de 1650.Se ensalzan el Danubio, el Ganges,el Río de la Plata y el Ganges, de cuatro continentes diferentes. La figura central desprecia la Iglesia de Sant Agnese porque fuera un trabajo de su enemigo Borromini.

   Cola civilizada por la fuente de la Piazza de la Rotonda. La humedad es brutal.  La bóveda del Panteón de Agripa proyecta el sol hacia las tumbas de Rafael y Víctor Manuel II, primer monarca de la Italia unificada. 

   Con una bofetada clasista y elitista me descartaron en la Biblioteca de la Cámara de los Diputados. Mi único anhelo, ver una interesante exposición gratuita sobre la Gran Guerra. Mi pantalón pirata, que cubre las rodillas, no cumple con sus estrictas normas de protocolo. En la Plaza Colonna una señal prohíbe subir a la fuente, soltar spray, bailar y tirar basura.

   Sería muy emotivo observar el carro de Neptuno tirado por dos tritones que porfían con sendos caballitos de mar.  Pero la Fontana Di Trevi está en obras. Dicen que en las profundidades aflora el ejército de Hamelín. Los turistas seguimos arrojando nuestra calderilla en un sucedáneo. Así somos. Cáritas pasa luego el cepillo.


   La gente se remoja los pies en la Barcaccia. Lo que cabrea a la palmera mustia de la Piazza di Spagna.  Los castañeros venden doscientos gramos a cinco euros. Junto a la casa de Keats intentan vender rosas rojas. Por favor, hagan las fotos en sentido ascendente.  Aunque ahora Trinitá dei Monti está empapelada por una propaganda de la Bruni. Algunos de los peldaños de mármol travertino están dados de sí. 

   En la colina de Pincio el paseo es agradable entre los bustos de Garibaldi, Verdi, Tomás de Aquino o Pitágoras.  La Piazza del Popolo, escenario de ejecuciones en el XVIII y XIX, no es de mis favoritas. Cuenta con el obelisco de Ramsés II, que procede del Circo Máximo, un museo en honor a Leonardo y la fuente de Neptuno. Para los emigrantes colchoneros. Las dos Iglesias Gemelas son el eje del compás de tres arterias comerciales. En Vía del Corso casi me compro chaqueta vintage del cuadro ecuestre de Napoleón ejecutado por Jacques-Louis David. Demasiado cara. Demasiado atrevida.

   El Castell de San Angelo tiene aspecto externo de navío. Catapultas y cañones intimidan en sus terrazas. El implacable ángel de bronce parece atemorizar a sus súbditos del puente.  El Passeto di Borgo, pasadizo secreto, se empleaba para esconder a los Papas que venían del Vaticano. Fuera de la fortaleza se ganan la vida dos gladiadores anacrónicos y un hombre sin testa.
   En la capilla Sixtina los empleados de seguridad gritan silencio por un megáfono. No se permite sentarse sobre el zócalo del suelo.  A la caza del pararazzi. Las pinturas de las pareces son obra de Pietro Perugino aunque el que saboreó las mieles del éxito fue Miguel Ángel, que diseñó los frescos de la bóveda. Los turistas de hoy recurren incluso a los prismáticos.  Si cierra al público hay cónclave entre electores menores de ochenta para elegir nuevo pontífice.

   La Piazza de San Pietro, corazón de la cristiandad,  tiene forma de alicates. La Guardia Suiza, armada con picas, lleva una indumentaria que parece la bandera rumana o colombiana. La mañana del domingo puedes ver al Papa concediendo el Ángelus desde la ventana de su despacho. La basílica tiene planta de cruz griega. Entre sus maravillas está el féretro de Juan XXIII, ideólogo del Concilio Vaticano II, y La Pietá de Miguel Ángel, protegida de los lunáticos por un cristal. Las columnas salomónicas del Baldaquino, morenas con hojas de laurel dorado, bailan la danza del vientre.

miércoles, 2 de diciembre de 2015

La melancolía de José Suárez

Exposición Fotográfica en el
Museo de la Ciudad de la Cultura

   No hacía robados de paparazzi. Organizaba los posados de sus actores. Para él era casi un sacrilegio que mirasen a cámara. Apenas se lo permitió a su madre. El hombre es el centro de su objetivo. Es un autor humanista y costumbrista. Capaz de captar el movimiento. Su vocación frustrada fue la de director de cine. Dirigió La mujer y el jokey, película de poca monta.



   Sus primeras fotografías son en Salamanca, ciudad a la que marchó para estudiar derecho.  Allí se enamora profundamente de Mary Santiago Mirat y se casa con ella.  En 1934 fotografió a Unamuno en el Monte Flecha; a cambio el escritor le obsequió con unas pajaritas de papel.




 
   Retorna a Allariz y retrata las labores de la tierra. Alfareros, oleros,  la malla o la romería de San Vitorio. Se atreve a fotografiar de espaldas a una pareja de la Guardia Civil. Casi un pecado.


    La serie Beiramar se centra en los pescadores, algunos cargando redes sobre sus espaldas. Capturó a gentes de las Rías Baixas: Bueu,Rianxo,Vigo… Se ve su pasión por el blanco en las nubes y casas de los marineros.  Igualdad entre sexos en los que van a faenar. Muchachos descalzos. Su fetichismo por los pies sirve para mostrar el estrato social. La foto de una mujer junto al hórreo se ha interpretado como una viuda que divisa al cruel océano. Un contrapicado  épico marca de la casa. La del niño con el barco Javiota guarda enorme poesía; parece que quiere seguir el oficio de su padre. Suárez empleó un panel para que no hubiese sombras en su cara.
   Al estallar la guerra,por su condición de republicano de izquierdas se ve abocado al exilio. Mary, que militaba en Acción Católica, abraza el falangismo y decide quedarse. Él, que tantas cruces había fotografiado, parte hacia Lisboa donde toma un barco con Colmeiro hacia Buenos Aires. Gran ciudad que apenas aparece en sus negativos.Se cartea con su amada pero no obtiene respuesta.Hace conferencias,edita libros, conoce a Alberti y retoma contacto con Blanco Amor.
   En 1940 hace una serie sobre Portillo,en los Andes chilenos,donde se aprecia su pasión por el esquí. Trabó amistad con el campeón francés Émile Allais.El gallego quedó atrapado tres meses en la nieve. Le sirve para reflexionar sobre el desamor y el exilio. Tituló “La Sinfonía”a una foto de trabajo coral de rescate tras un accidente de avioneta.


  Cae en depresión y se marcha a la Pampa.  Hace fotos a gauchos tomando mate y sus caballos. En Punta Arenas retrata barcos deteriorados y en la Patagonia árboles secos vencidos por el viento. Como el sentimiento de abandono que siente. Así se lo comunica a Luis Seoane. En Tierra de Fuego se fija en las ovejas, como hiciera en Castilla. Y en El Chaco la recogida de algodón.  En Brasil dispara a las velas de Bahía y al ajetreo y bullicio del puerto de Belém.
 En Sudáfrica la mujer es la protagonista. Le marcó más su experiencia japonesa. Allí prefiere tomar instantáneas reales.  Se enamoró de su cultura.Incluso llegó a practicar yudo. Halló la paz y el sosiego  con la armonía de las construcciones y jardines nipones. Hizo amistad con Akira Kurosawa. También conoció al que hacía de coronel en Puente sobre el río Kwai. Fotografió las vestimentas y de nuevo los arrozales. No reveló las fotos en color salvo cinco sobre cultivadores de perlas. Peregrinó al monte sagrado Fujiyama. Retornó a Punta del Este en Uruguay y en su morada monta una librería llamada Yelmo de Mambrino en honor a su querido can.
 
   Retorna a Galicia en el 59 con pasaporte argentino.Intenta retomar el contacto con su amada de nariz prominente pero se lleva otra vez calabazas. Por sus problemas óseos se traslada a la Mancha para disfrutar de su clima seco. “Fui buscando Quijotes y solo encontré  Sancho Panzas”. Se encuentra un país reaccionario anclado en el pasado.  Pueblos fantasma. Gente de negro, poca juventud y menos trabajo. Captó a un hombre al estilo de Lawrence de Arabia.
   Gracias a un encargo se va a Glyndebourne, zona elitista al sur de Inglaterra, donde persigue a la alta sociedad. De vuelta a España refleja el mundo taurino. Aunque se sabe que acudiera en su época estudiantil a la Fiesta de la lidia se cree que no era muy de su agrado. Prefiere centrarse en la cría que en las corridas.  Hay una foto con una inusual violencia, un cuchillo clavado en un toro, donde enfatiza la crueldad. Además retrata solo la sombra de un matador.
 
   Le surgen trabajos en el Mediterráneo, Mojácar, Guadix o Ibiza. En la Isla Pitiusa se encuentra todavía con una España Negra. Las salinas le recordaban a los paisajes nevados.
 
   Vuelve a Galicia sin apenas dinero. Fotografía la sombrerería de la Rúa do Vilar. Sombreros militares y de curas, la Galicia de siempre. En el 67 se instala en el Hotel Miño de Ourense y abandona la fotografía. Se le ve apático, amargado.  Asesoró para la construcción de la estación de esquí de Manzaneda. Se mudó a A Guarda donde se suicida en 1974. Dejó una nota. “La muerte será la mejor recompensa”. Eligió ser enterrado en una fosa común. El Requiem de Fauré viviría por él.
 

jueves, 26 de noviembre de 2015

Persoeiros de Compostela

O xenuíno Farruco arrancou gargalladas nostálxicas no Ateneo de Santiago



   “Xosé Luis, sempre me fixo sorrir e pensar” opina Xerardo Estévez. “Podería levar ó cine a Montero Ríos, ata se parecen”.  Subiu á tribuna para latricar sen cancelas. Nacido un catorce de abril pero inscrito ó día seguinte por ser unha data maldita. O seu pai o peiteaba cunha raia máis torta que a estrada da Coruña. Pero hoxe tocaba lembrar a outros. “De min xa falarán”.

   Modesto o Churreiro durmía máis noites na Falcona que na súa casa.Cu de Galiña era un chepudo que vendía La Noche. Era rabudo e levábase mal con Marcelino o Limpabotas. O Cholas era un “vendedor de paraugas na Costa do Sol”. O republicano Luis Palabra-andante chamáballe ostras cóncavas ás cuncas.  Bretón berraba cancións contestatarias nos setenta; metérono no manicomio de Conxo por roubarlle o coche a Alfonso Molina, o alcalde da Coruña.

 
   Maximino Castiñeiras vestía con sombreiro de ala ancha e capa española. O poeta da Mahía viña cada xoves no Celta para ver ós seus incondicionais. Tiña sublime vaidade. Benito Varela Jácome, bo e retranqueiro, descubriu que copiaba os versos de Neruda.Logo de estudiar para practicante foi nun paquebote á Arxentina;ó regreso traballou para o doutor Camba.
 
 

 
   O Maestro Barral daba clase de talla en pedra na Escola de Oficios.  Sempre presumía do seu fillo Fernandito. Andaba de tazas e de pardilleo pero non pagaba ronda ningunha.
   Farruco coñeceu a Iván Merlo unha noite de néboa. Unha vez invitouno a beber algo no Mosquito e polos seus problemas de próstata acabou pedindo dous bocadillos de queixo con anchoas.  Tiña cellas poboadas e aire diabólico. Indignábao que lle chamasen o Vinchas. Ía con bastón e levaba xornais por dentro da roupa para tornar o frío. Tocaba un estrafalario instrumento que chamaba escobichémbalo ás proboscídeas do Pombal.  

   Caballero Andrés era fraco como un garabullo. No bus de Calo pedía aos homes que deixasen asento ás mulleres.Tiña un bordel e casou cunha madame especialista no trato ós militares.

  As Marías tíñanlle odio ás mulleres.Maruxa era máis altanera. O do Ultramarinos Carro sempre lle regalaba galletas e viño Sansón. Tamén lle ofrecían plátanos porque non tiñan dentes.


   Juan Carlos Lema vivía con desbordante fantasía.  Ás veces dicía que fora abandonado nun portal, outras que o entregaran ós Salesianos de Cambados. Enraizou na cidade “como os liques nas vellas pedras”. Zapatones díxolle o homónimo monarca que tiña fame e soltoulle cincuenta euros. “Pouco é para a súa alcurnia maxestade”.Morreu moi en silencio en Pontevedra.

   Farruco lémbrase tamén do seu irmán Diego. Era un erudito da pluma e da palabra.Tiña unha relación de amor e discordia co clero.  Confesoulle a Don Modesto a súa homosexualidade.

martes, 24 de noviembre de 2015

Orson Welles, artista proteico

Información obtida a partir da conferencia de Xosé Nogueira Otero
en Os Luns do Ateneo de Santiago.


   Artista poliédrico. Pero tamén no aspecto: Físico masivo e corpulento, barba, increíble voz… Unha actividade frenética e fulgurante de bulimia artística. Aos dezaseis anos xa traballou en Dublín como actor, debuxante e adaptador. Voltou a Estados Unidos coa ilusión de convertirse en actor. Pero tamén escribiu ensaios, facía publicidade…

   No 36,no medio da Gran Depresión, o productor John Houseman ofrécelle traballo como director teatral que subvencionaba o goberno.Atreveuse con Voodoo Macbeth, onde o protagonista é un negro de Haití. É un renovador. A menor das súas preocupacións sempre foi a fidelidade ós textos orixinais.Lle prohíben montar unha peza basada na obra dun comunista. Tim Robbins evocará esta situación en Abajo el telón. En Fausto illa ós personaxes con vestimentas negras. Desde 1938, coa compañía de teatro Mercury monta 50 espectáculos en dous anos.  

   O de Wisconsin rompe os códigos éticos na radio, medio que só tiña vinte anos de vida. Na CBS emprega efectos sonoros, incorpora a linguaxe xornalística… Un artista multimedia.  Para conseguir profundidade fai énfase nos silencios e bandas sonoras.

   A víspera de Halloween do 38 lembrarase como un fito na historia da radio.Adapta en directo La guerra de los mundos,novela de ciencia ficción de H.G. Wells. Conta co compositor Bernard Herrmann, que fará partituras para Hitchcock nos anos cincuenta. Tamén co recoñecido guionista Howard Koch que logo gañaría o Óscar por Casablanca.  Moitos oíntes tomaron por certa a retransmisión e creían que os marcianos invadiran a Terra. Welles viuse obrigado a convocar unha roda de prensa “Espero que se sintan aliviados”. Converteuse no wonder boy.

 
   Welles trata o cine como drama pero a pequena pantalla é conto e relato. Foi memorable a súa intervención televisiva no show de Dean Martin mentres recita o mercader de Venecia.


   Conseguía aportalle a súa personalidade os traballos nos que se mergullaba como actor. El tercer hombre parece asinada polo propio Welles, que xa era unha estrela internacional.  Empregaba eses cartos para seguir financiándose, sobre todo no seu periplo europeo.

martes, 17 de noviembre de 2015

Orson Welles, o director

Artículo creado a partir de conferencia de Xosé Nogueira Otero en Os Luns do Ateneo

   Non é verdade que Orson Welles chegou o cumio do cine sen ter experiencia previa.Con apenas dezanove anos xa experimenta con The heart of age, unha cinta de apenas oito minutos. Rodouna en apenas dúas horas para divertirse unha tarde de domingo. El mesmo aparece caracterizado como a morte. Xoga co expresionismo alemán e coa iconografía burlesca. É unha parodia La sangre de un poeta que dirixira Jean Cocteau dous anos atrás.

   A partir dunha comedia de Gillete construe Too Much Johnson. É un largometraxe de sesenta e sete minutos que emplea acusados contrapicados. Hai traizóns,celos e cambios de personalidade. Unha tormenta de vento funciona como metáfora da paixón. Piruetas, caídas e persecucións. A filmación apareceu hai dous anos en Italia e traballouse na súa restauración.

   No 39 RKO lle ofrece un contrato nunca visto. A productora se reservaba o dereito a rexeitar as propostas de Welles que lle parecesen controvertidas. Esto ocorreu en duas ocasións; na adaptación da novela El corazón de las tinieblas de Joseph Conrad,proxecto que estaba bastante avanzado que xa se diseñaran xa as maquetas.  Se vinculaba ó Señor Kurtz con Hitler. Ademais pretendía rodar moito en exteriores o que encarecía os orzamentos. O segundo descarte foi The Smiler With a Knife, considerado por RKO como un tema moi banal.

   Finalmente optan por unha historia orixinal.Herman Mankiewicz escribe a primeira versión de Ciudadano Kane. Welles puliuna o seu xeito.  De súpeto, demostra a súa precocidade con un proxecto antisistema. É un falso biopic. Está inspirada no magnate Willian Randolph Hearst, que fixo campaña contra o filme. A súa interpretación dun home tan decrépito é xenial, non só na apariencia senón tamén na maneira de falar e camiñar. Quería mostrar a megalomanía e a cobiza de poder. Fai un retrato no que o espectador reconstrue a imaxe de Kane por testemuñas e declaracións dos personaxes que o coñeceron.

   O clásico vólvese barroco. Por exemplo, fai un noticiario fake que parodia The March of Time da CBS onde el traballara. Racha a linealidade, emprega imaxes ilusorias, bota olladas ambiguas. Co gran angular deforma o espazo. Así, oprime ós personaxes e disimula os micrófonos, co que pode crear un novo espazo sonoro.   A Diligencia de John Ford influelle no emprego de teitos baixos.  De feito, capta o seu director de fotografía, Gregg Toland, co que comparte créditos ó final de película.  Tamén mostra adoración por Hitchock; o zoom inicial de achegamento ó pobo é calcado o de Rebeca.  É o desenlace, investigadores que non resolven o caso, lembra a Inocencia y Juventud. Orson, autodidacta e atrevido, chegou a afirmar “Comecei no cumio de Hollywood e logo so puiden ir para abaixo ”.

   Moitos pensan que El Extraño é unha obra menor pero ten un  gran reparto. Fala dun nazi agochado en Conneticut que se fai pasar por un mestre. Empregou unha técnica inédita, o uso de imaxes reais dos campos de concentración.

   La dama de Sanghái,con míticas escenas de espellos, é un axuste de contas con Hollywood. Racha co star system pois a muller fatal é humillada.Era Rita Hayworth, coa que se ía a separar.



   Os planos secuencia de Sed de mal son adiantados ó seu tempo.Orson é un antiheroe corrupto e ambiguo. Para algúns garda un mensaxe fascista, outros ven a decadencia do capitalismo. Nótanse influencias do director Sacha Guitry. Era un gran coñecedor das vangardas europeas.


 
 
   Abordou a triloxía shakesperiana.En Macbeth traballa por libre cunha productora de serie B. Incorpora un relixioso que non existe no orixinal. En tres anos por Europa consigue filmar un maxestuoso Othello sen presións de productores. O resultado, a Palma de Oro en Cannes.  Campanadas a media noche remexe catro obras do británico.  O productor español Emiliano Piedra lle permitiu pasar de doce semanas de rodaxe ao dobre. Aparece a Casa de Campo de Madrid.  Hai un personaxe que é o alter ego de Welles, vividor e creativo, que é abandonado polo poder.
   Un dos proxectos que non chega a rematar é o Don Quijote. Aquí vese claro como máis cas historias lle interesan os personaxes. Pero non a súa moral senón as loitas polo poder. Montouna Jesús Franco pero “mellor imos esquecer o resultado”.

   Fraude é un filme testamentario deste prestidixitador aínda que non sexa o último. Trasmite o bricolaxe caníbal de Welles, a súa teima por reutilizar materiais. Reflexiona sobre os falsificadores e embaucadores e remata facendo un alegato polo anonimato dos artistas. Algo paradóxico se lembramos cando ao remate de El Cuarto Mandamiento unha voz en off enfatiza quen escribiu e dirixiu a peli.

   Nos rodaxes abusaba da improvisión, incluso varias veces nun mesmo día. “Cada día, cada hora, un vese modificado polos ollos dunha actriz, por como está o sol”.  Pero o verdadeiro concepto cinematográfico está na montaxe.Podería estar montando un filme indefinidamente.

   Hai que derribar a falsa lenda de que era un vago que non remataba os proxectos. Sí que é certo que a obra inacabada configura un corpus casi tan grande como a estrenada. Dependía dos ingresos e entón traballaba a salto de mata. Morreu aos setenta anos dun infarto cando tentaba rematar catro proxectos a un tempo.

lunes, 9 de noviembre de 2015

Alicia en galego



30 anos da tradución de Alicia en el país de las maravillas ao galego.

Nexos convida a Teresa Barro (5-11- 2015)

Publicado hoxe en El Faro de Vigo (9-11-2015)



   Con quince anos pasou dos contos á literatura. O seu pai conseguiu os poemas de Curros en follas mecanografiadas. Foi a unha libraría de Cantón Grande e mercou as obras completas de Rosalía. “Namoroume”.  Coñeceu unha lingua fermosa tras ir cada verán á zona de As Pontes. “Como meterse cos nativos”.Foi a estudiar a Madrid e coñeceu a Ramón Piñeiro, “persoeiro singular que nunca renunciou a ser do rural”. Alcumouna “Anxo do galeguismo”· Logo emigrou á cidade do Támesis,onde hoxe reside.  Mirando de reollo para acá. Desde Albión para Galiza.

   En 1983 Luis Mariño, director de Xerais, encomendoulle a Teresa Barro e o seu marido Fernando Pérez Barreiro a tradución da obra de Carroll ó galego.  Era todo un reto. Non era nada doado responder a esos malabarismos lingüísticos, xogos de palabras, bromas… Por exemplo, aparece a canción popular Twinkle, twinkle litle star, que tódolos nenos ingleses aprenden de moi novos; nin en Galicia nin en España hai un exemplo igual. Pero Teresa tivo un soño profético aquela noite.E non é unha licencia poética. Un coello branco viña correndo e berraba “Que tarde se me fai”. Só podía ser unha mensaxe das forzas cómicas.

   Dividiron o traballo. Ela abordou a prosa e Fernando os versos. El tivo máis choio en Al otro lado del espejo.Así foi o seu pasar pola vida,esixente e entregado á experiencia poética. Molesto cos que so seguían a formula,é dicir,os que lle“daban á manivela”.Finou en xaneiro do 2010; nesa primavera contactaron con Teresa os que organizan agora a Exposición de Nova York.

   No limiar afirman que manteñen a “fidelidade creadora”. Carroll, lóxico e matemático,quería que as traducións ó alemán e francés fosen fidedignas. “Traducir é como interpretar unha partitura musical”. Non é transcribir. É unha arte que non se pode facer de maneira mecánica. En moitos países non tiñan algún dos animais dos que se fala e tiveron que buscar outros.

   Alicia pertence a unha boa familia. É educada e expresiva. Afouta. Enfróntase con todos sen fuxir de ninguén. Segue o código da educación. É cortés aínda que lle respondan mal.O prototipo da liberdade e curiosidade.É un clásico á altura de Shakespeare. Incorporouse á psique e ó inconsciente da lingua inglesa, cultura que tende á excentralidade. Exerceu influxos ata en The Beatles.

jueves, 29 de octubre de 2015

Varsovia y el Ave Fénix


Un paseo por la capital de Polonia sin música de Wagner.


 
   Llegué a Varsovia en la temporada de fresas. Salí de la trinchera de la Estación Central y me abrumaron los rascacielos. Manhattan.  Es admirable el espíritu de supervivencia de una metrópoli que fue devastada en la II Guerra.Polvo y cascotes. La Unesco la premió incorporándola a la lista de Patrimonio de la Humanidad pese a ser una ciudad que se copió a sí misma.Un mural condena la militarización,caricaturizando a soldados como marionetas ávidas de adinerarse.


   Poca gracia me hizo la multa en las faldas del Palacio de la Cultura  y la Ciencia. A la sombra de los doscientos treinta y un metros del mamotreto soviético. El alarmante motivo, cruzar la vía pública sin pisar el paso de zebra. Un mochilero foráneo e indefenso era presa muy fácil.
 
 

   En el área de las embajadas, de camino al Parque Lazienki y el Palacio Acuático, la chocante estatua de Reagan; más surrealista si le agregamos la bandera sueca de algún simpatizante.

   La estatua del tipo imponente de bigote no honra a Stalin.No se confundan.Es Josef Pilsudski, héroe de la independencia tras más de un siglo de particiones. El águila rompió los grilletes.   No me atreví a hacer una gracia a los hieráticos guardias de honor de la Tumba al Soldado Desconocido.  Se rememoran gestas de la patria como la resistencia numantina en Westerplatte. Frente a la estatua ecuestre de Poniatowski un creyente ora con altavoz ante un pequeño altar improvisado. Sus fieles rezan rosario en mano.Sufren mofa de algún intolerante.

   Pregunté por el fragmento del muro del guetto de la calle Sienna. Uno me condujo por unos soportales clandestinos. No quería mis monedas ni mis entrañas.Tres metros y medio de dolor.

   La sinagoga Nozyk, camuflada entre casas de particulares, es la única que se conserva de las de antes de la guerra.  En el restaurante judío tomo el menú standard del país. Sopa, carne con guarnición y kompot. Decenas de jamsas, manos divinas, diseminan semillas de buena ventura.

   En el campo del Legia, que fue en su día un club militar,un panel recuerda a Kazimierz Deyna; fue un futbolista polaco que ganó los Juegos Olímpicos del 72 y fue bronce en el Mundial 74. Falleció prematuramente en un accidente de tráfico. En el Estadio Nacional el homenajeado es Górski, entrenador de la selección en ese periplo dorado. En sus tripas visité una exposición sobre Pompeya. Y en los alrededores se deslizan los patinadores. Unos más amateurs que otros. Circo romano. Se repondrán del esfuerzo plantando la toalla en la playa fluvial para ver al Sol desfallecer.

   La calle Suburbio de Cracovia, hermoso dedicarle  una arteria elegante a la ciudad rival, parte de la Columna de Segismundo III. En el Castillo Real se proclamó la primera Constitución de Europa en 1791, cuatro meses antes que la Francia Revolucionaria. En la iglesia barroca de Santa Cruz una urna conserva el corazón de Chopin, traído de Francia por su hermana Ludwika.  Los niños acordeonistas buscan sus zlotys. Toparte a Copérnico por Polonia no es complicado. Tiene un buen puñado de clones desparramados aunque este molde sedente lo ideó el genial Thorvaldsen. Con dos copias gemelas en Chicago y Montreal.

   En la calle Freta está la casa natal de Marie Curie, aunque su apellido de cuna es Sklodowska. Ganó dos Nobel.El presidente Hoover le obsequió con un elefante,símbolo de los Republicanos.

   En la Plaza del Mercado de la Ciudad Vieja se ejecutaba antaño a los condenados.  Hoy pone cordura la Sirena. Cuenta la leyenda que  salió del Vístula a descansar y se enamoró del lugar. Se dedicaba a agitar el río y enredar las redes de los pescadores para liberar a los peces. Un mercader rico escuchó su precioso canto y la secuestró  para hacer negocio con ella.Entonces un marinero escuchó su llanto, se apiadó y la liberó. En agradecimiento, ella juró proteger la ciudad con su espada desenvainada.  Otra réplica hace de vigía junto al Puente Swietokrzyski.