viernes, 10 de diciembre de 2021

O Derby

 

Notas da Exposición sobre o histórico café compostelano                                                          trala visita guiada á mostra da Casa do Cabido con Fernando Franjo (5-XII-21)


   Avelino San Luis abre o Derby en novembro do 1929, un ano antes que o Hotel Compostela.  Moitos dos seus amigos crían que o hosteleiro se ía a endebedar.

Escolle o inmoble de Orfas 29 onde estivera o Hotel Oriental desde fins do XIX e despois o Hotel Moderno que languidece no 23. O alugueiro primitivo era de 600 pesetas ao mes. Quería crear un café distinguido e elegante.  A súa muller, Carmen Rey, compaxinaba este traballo co de panadeira.

 

   Xa en 1935 dous camareiros, Manuel Domínguez e Ramón Barca, herdan o negocio e no 42 queda só o primeiro ó frente.Collera experiencia nos seus anos na Arxentina e no Hotel España. Introduce algunhas novidades como a categoría de restaurante e o servizo a domicilio.  A súa esposa, María Domínguez, era unha reposteira e cociñeira de Calo.

 

   Á metade dos sesenta incorpóranse os fillos maiores, José e Sarita. Pero Manuel seguirá liderando o proxecto máis de medio século ata o seu pasamento no 89 cando a súa filla Victoria toma o testigo. Ramón Rodríguez e José Castro foron dous dos históricos camareiros que daban un esmerado servizo.  En marzo do 2020 pecha definitivamente as portas, a crise pandémica adiantou en tres meses a data da xubilación prevista para o comezo do verán. 

 

   No 32 abre unha sucursal, o quiosco Derby na parte alta da Alameda, xunto a estatua de Rosalía. Os productos estrela eran a coctelería e os xeados. Posteriormente tamén tivo outro negocio na planta baixa do Pavillón de Recreo, o que hoxe é a gardería de Santa Susana.  Ambos eran establecementos de verán.

 

   Eran tempos de efervescencia na cidade. Este era o caldo de cultivo. No 25 abre o Quiqui Bar do edificio Castromil.  O Concello de Santiago anexiona ao de Conxo, tras noventa anos de independencia, polo que a estación de tren de Cornes pasa a depender administrativamente das autoridades santiaguesas.   No 29 inícianse as obras do Campus Sur. E un suceso moi relevante, a finais da década Compostela xa conta cunha oficina de turismo sita na rúa do Vilar. No 35 nace o Cine Capitol.

 

   O arquitecto que liderou as obras foi Jenaro de la Fuente Álvarez, o fillo, quen foi o artífice do Campo de Balaídos. A decoración interior foi traballo de Camilo Díaz Valiño, quen amosou a súa valía tamén no Teatro Principal, Salón Teatro, Círculo Mercantil ou o American Bar.  Entre a espectacultar ornamentación temos a moldura ou cornisa superior e o mostrador de mármore de Carrara de dúas cores que con 130 cm era algo máis alto do habitual. 

                     (Imaxe da web de Tripadvisor)

   As cinco famosas vidrieiras enchumbadas de feitío modernista foron encargadas á fábrica La Veneciana de Zaragoza; cando a marca viguesa Vidrieras del arte La Belga restaurou dous destes vidros cromados non dubidou en deixar tamén a súa sinatura. No 96 a Cristalería Martín de A Coruña arranxou outra das vidrieiras. 

 


   Pensou en instalar un zócolo de azulexos pero decantouse por un de madeira de caoba que importou de Cuba. Discorre por todo o espazo incluíndo as columnas.

Tamén eran icónicas as mesas en marmolina verde e as cadeiras tipo Thonet.  Entre a louza había vaixelas de luxo gravadas e pratos decorativos de Manises.  Non está comprobado se os orixinais colgadoiros para chapeus son man de Alejandro de Fisterra. Todo isto lle otorgaba ó café unha identidade única.  "O café máis emblemático de Galiza" segundo Manuel María.

 


   O Plan Especial de Protección e Rehabilitación da Cidade Histórica de 1997 axudou a preservar este patrimonio. Non desdeñemos tampouco o feito de sela primeira cafetería en usar manteis e ter as primeiras cafeteiras express de Compostela. O café era de importación e a repostería de calidade. "Gran variedade de cócteles, sempre lexítimos".


   Os principais clientes pertencían á burguesía acomodada e os estudiantes universitarios.Tamén había namorados,políticos de tódolos partidos e xogadores de parchís. Este popular xogo era case sempre disputado por mulleres que comezaron a acudir nos sesenta á sección das merendas.   Nunca foi un café concerto pero si plató de rodaxe dalgunha película. La casa de la Troya ródase no 59 e no 81 El contratiempo.

 

   Valle Inclán chega a Compostela o 6 de marzo do 35 para tratarse un cancro no sanatorio de Manuel Villar Iglesias. Xa convalecente, escolleu o Derby para os faladoiros cos seus acólitos.  Neses derradeiros dez meses de vida sempre elexía o mesma cadeira, a da xanela que mira ó Hotel Compostela.  Os testemuños, medio lenda medio realidade, falan do seu carácter alporizado e ególatra.

 

   Outro ilustre cliente foi Carlos Casares que acudía despois do almorzo co poeta Arcadio López Casanova.  Perfecto Conde lembra tertulias que se prolongaban ata a hora de peche, as dúas da mañá.



   Unha curiosidade. A finais do 37 o Rexime Franquista impuxo unha normativa na que prohibía nomes foráneos. Así, polo peso da censura adoptou o nome de Café Imperial. Nembargantes na publicidade seguíase a lembrar "antes Derby".   Pasará unha decada ata que recupere o nome primixenio.

 

   Pediron permiso para poñer a televisión no 1962, só un ano despois de que instalase o repetidor no Pedroso.Ata esas datas, e so interrompida pola Guerra do 36,a celebración de Noitevella era unha data ben especial. Repartían lambetadas e champaña.  Un mozo daba as badaladas a golpe de bandexa mentres a xente ía comendo as uvas.


domingo, 21 de noviembre de 2021

El vídeo, el pase y el miedo


Barcelona 1-0 Espamyol (20-XI-2021)

Primer derbi catalán sin Leo Messi

Debut de Xavi Hernández como técnico blaugrana 


*Fotos gentileza de El Mundo Deportivo

   El VAR no funciona.  En una acción de sumo riesgo Diego hizo un pase fallido al punto de penalti, Nico se anticipó y cuando lo tenía todo de cara para sumar su primera diana en primera se fue al suelo. Inexplicable en directo.David López no le agarra pero sí le pisa. Del Cerro tuvo que ser avisado.

   Al empezar la segunda mitad pasó lo contrario. O lo mismo. Cabrera rebañó el balón a Memphis y el colegiado mordió el anzuelo. Y los del vídeo sellaron los labios. Ese gol fue el que dio los puntos.

   El librillo de Xavi no tiene candado. Es sabido por todos que el flamante técnico egarense siente debilidad por los extremos. Hoy Ilias se convirtió en la nueva versión de Pedrito con Guardiola.

  El Español salió con respeto ante un rival que iba noveno. Alba llegó mucho a línea de fondo y en sus pases diagonales nunca estaba Messi. Gavi con desparjajo,cordones desatados y lengua juguetona.

   Raúl de Tomas disfrutaba las pocas pelotas que le llegaban.Un cañito,un control orientado y alguna protesta sobre el contacto de sus marcadores.  Le hizo un traje a Mingueza,muy desentonado, cuando el zaguero perfiló mal su cuerpo dejando abierto el camino al madrileño hacia la portería.

   Carrera de galgos entre Pedrosa y Abde. Como los camellos de la verbena. El perico casi mete un despeje en su red y el 33 mostró mucha personalidad, con una hermosa picadita entre dos rivales.

  Aleix,creativo arriba y débil atrás, sorprendió con una falta en largo y RDT remató mal.Busquets, mil recuperaciones y algún lunar,pidió el cambio.Moreno quemó naves y acabó permutando a sus cuatro medios. Los pericos palparon el miedo.El recuerdo de Balaídos.Dimata forzó una falta y el engomina-do se la pidió antes que Darder. No buscó la potencia sino la escuadra de la barrera;se encontró la madera.El ariete belga falló un cabezazo a bocajarro tras una caricia bombeada de Wu Lei.Y una más. De Tomás cabeceó al mismo palo, imantado ya, un centro de Morlanes con Alba fuera de combate.

Al rubio de Wembley se le cuestionaba todo. En las normas de Xavi está permitido que Coutinho adelante a Puig, la entrada de Araújo en el 87 y que Stegen vea amarilla por pérdida de tiempo en el añadido. Le faltó imitar al Cholo y azuzar al graderío para que ayudase a defender el botín.

lunes, 15 de noviembre de 2021

Atracón de fútbol

Síntesis del Congreso Internacional O Camiño do Fútbol (12 y 13 de noviembre de 2021) 

Entre el público asistente en el Palacio de Congresos de Compostela estaban Albert Lopo, Cristóbal Parralo, Fran González, Fabri, Fernando Vázquez, Onésimo, Chus Baleato, Raúl García de Loza, Manuel Mosquera, Castro Santos, Yago Iglesias, Manuel Pablo...


   Paco Jémez tiene verbo fácil. “Los entrenadores estamos más solos que la una. Vivimos con una maleta. Mi gran obsesión al principio era planificar pero hay tantas eventualidades que al final hay que hacerlo a corto plazo. La moda ahora son 5 defensas pero eso es más antiguo que el hilo negro o que el moño de la gitana como se dice en mi pueblo”.

   El techo de Mendilibar como jugador fue la categoría de plata. Tiene como referente a Jabo, que le dirigió tres campañas en el Sestao.   “No eres entrenador hasta la primera vez que te echan”.  Ironiza sobre la creciente incorporación de asistentes. “Ahora hay nutricionista, psicólogo, readaptador…  Los pósters no se parecen a los de hace 25 años, hoy hay casi tantos especialistas como futbolistas”.

   Paco López, más tímido que sus temperamentales compañeros de mesa, reconoce que dependen mucho de la arcilla con la que trabajan, sus jugadores.

   Vilda captó a Montse Tomé que,  tras ser futbolista, era su alumna de táctica. Debe palparse la unidad del cuerpo técnico. Esperaron por Virginia Torrecilla, su Busquets, tras superar un cáncer.

   Albert Capellas sabe que los mensajes deben ser cortos y claros. Se empapó de cientos de entrenos de Johan. Jugar a uno o dos toques, perfilarse, extremos con uno para uno…Si creas triángulos y haces pases diagonales será más difícil defenderte. Un día le dijo Iniesta “jugué mal, perdí dos balones”.

   En el Betis rotan todos, todos menos Canales y Fekir. A la báscula antes de cada desayuno. Aportan los datos de las dinámicas de entrenamiento para motivar a sus chicos. Pellegrini suele dar el once el día antes.El míster dejó en su día la ingeniería y arriesgó por su pasión.“No quería ser un amargado”.

   Javi García es el entrenador de porteros de Emery, cuyo abuelo, padre e hijo conocen esa demarca-ción. En el Arsenal se tuvieron que adaptar a las peculiaridades de la Premier donde se pitan menos cargas al portero.

   Xesco Espar era el intruso del Congreso. Su mundo es el balonmano y su rol el más motivador.  En 2004 era el preparador físico del Barça. Ante la salida de un mito como Valero Rivera se armó de valor para pedir cita con Laporta. Había 3 candidatos.  “Hay que intentar solucionar los problemas del otro y no contarle los tuyos”.  Consiguió el puesto y trajo esa campaña la Copa de Europa.

   Turno de los colegiados. Alejandro Muñiz debutó en primera con 30 años.  “Ahora se sacan más córners al primer palo y cambié mi posición a la media luna para ver si hay manos. Nunca estuvieron tan tipificadas como ahora”. Ignacio Iglesias Villanueva está el VAR, un trabajo “más aséptico, de cirujano.Nosotros no legislamos. La empresa Hawk-Eye invierte una pasta, tiene mucha fiabilidad”. 



  Karanka mostró un tono muy distinto al de su etapa como segundo de Mou.Valoró la actuación de los jugadores en la Euro. Se rinde ante la salida del cuero y potencial aéreo de Maguire, y la tranquilidad y liderazgo de Donarumma y Pedri pese a su edad. Como incentivan el fair play Sterling casi se cae del once ideal por dejarse caer alguna vez. De su etapa como defensa recuerda cuando jugaron un día a -13 grados en Rosenborg; Cañizares suplicaba que no le hiciesen ninguna cesión y, nada más comenzar, Redondo se la pasó por placer. Ya como míster fichó a Víctor Valdés para el Boro. Acostumbrado a salir en corto le costó entender que en ese club era más fiable meterlas en largo a Negredo.

  Cata explicó las líneas maestras del Osasuna. En 2015 el gol de Flaño en Sabadell, con Quique Martín en el banco, no solo significaba evitar el descenso a 2ªB sino también la posible desaparición del club. Apostaron por Jagoba Arrasate. Sabían también sus carencias. “Nos hacen muchas contras con marcador igualado  e incluso ganando”. Lo reafirmaron en enero cuando al final de la primera vuelta iban penúltimos.  “Nos gusta el jugador físico y el rock and roll”. Sabe que los fichajes claves son el arquero y el nueve. A Kike García lo trajeron libre.Firman cláusulas para reducir el salario si el equipo baja.  A Calleri le faltaba un partido para cobrar un bonus.  Estaban ya salvados y el combativo ariete estaba roto tras jugar muchas jornadas renqueante; no racanearon y se le pagó igual esa cantidad.

    Doménec Torrent es de la escuela Barça. “Casi no me muevo del 3-4-3 o del 4-3-3”. Atacar muy rápido al robar en zona alta o dejar a un ariete veloz en fuera de juego cuando saca el meta para que los zagueros rivales pierdan la referencia. Dice que todas las ideas son válidas pero se distancia del estilo reactivo de Francia, que espera y se entrega sus atacantes diferenciales.

   Van der Haegen es director técnico de Bélgica,Federación que en 2009 era la 66 del mundo y ahora es la primera. Cree que los niños deben tener libertad para tomar decisiones.  Hay que tener paciencia para que los plátanos verdes maduren. Valora a De Bruyne y Gavi por mirar antes de recibir.

   Diego Martínez peregrinó tres veces a Compostela. Se fija en los pequeños detalles. Con el Sevilla Atlético consiguió un tercio de los goles y el 48% de los puntos en captación de rechaces. Sabe que la mayor cualidad de sus equipos es su carácter camaleónico. En el retorno del equipo nazarí a primera empató 4-4 en la Cerámica. Jugaron muy al ataque de inicio pero los locales se pusieron 4-2. Para empatar aprovecharon su fortaleza a balón parado en dos córners. Ya la pasada campaña, en dieciseisavos de Europa League les tocó el Nápoles. 2-0 en casa para los andaluces. En San Paolo sufrieron todas las adversidades: un cúmulo de lesionados, gol de Zielinski al minuto 2…  Se estudió atacar la zona de Insigne. Y gol de cabeza de Montoro a centro de Foulquier. “Sería raro en el Big Data”.


https://www.youtube.com/watch?v=PnHekCmN2rE  Vídeo del Villarreal 4 - 4 Granada

 

https://www.youtube.com/watch?v=m3M6zj82vNs Vídeo del Nápoles 2 - 1 Granada (vuelta)

viernes, 5 de noviembre de 2021

Almería

  Defendida por la Sierra de Gádor y el río Andarax. Parada de avituallamiento en el EuroVelo 8, ruta ciclista que va de Atenas, o desde Chipre, a Cádiz. La vieja estación de tren, con sello decimonónico y modernista, es una delicia. Goza de tan buena salud como el ficus del Paseo. Algo  más joven es el Cable Inglés, que permitía cargar un buque de minerales en menos tiempo.



   Desde el Cerro de San Cistóbal en los días claros se divisa el Cabo de Gata. Las casas indálicas son blancas, marrones o rosa pastel. La alcazaba, montada sobre el Barrio de la Chanca, es una fortaleza árabe provista de almenas.  Con su histórica pasión por las corrientes de agua, el hammam y los aljibes. A los niños les chifla el estanque verde con nenúfares y peces naranjas.


   En la coqueta Plaza de la Constitución una lección de historia; el Monumento a los Mártires de la Libertad recuerda a los que, viniendo por mar, se pronunciaron contra Fernando VII y serían cruelmente ajusticiados “por el feroz despotismo”. Almería es “muy noble, muy leal, decidida por la la libertad”. Por ello sorprende que hayan ultrajado la figura de Nicolás Salmerón, presidente la l República, en Puerta de Purchena. Muy cerquita de la Catedral, encuentro  La casa de Jose Ángel Valente, poeta con el corazón dividido entre Ourense y Almería.

  Junto al aljibe de Jayrán,y también bajo tierra,están los refugios de la Guerra Civil. Se construyeron en 18 meses. Guillermo Langle diseñó estos angostos pasadizos para protegerse de puntuales bombardeos, no un búnker para vivir largas estadías. Podían albergar a 35000 personas en sus 4500 metros de galerías a 9 metros de profundidad,con un tramo más profundo a 16. La mayoría eran públicos pero también había alguno,más reducido, para los pudientes. Para localizar su posición dejaban un pañuelo negro en la puerta, así los analfabetos podían hallarlos.

   Las sirenas avisaban del peligro y cuando todo había pasado volvían a sonar dos veces. Normalmente bastaba con refugiarse unos quince o veinte minutos pero el bombardeo nazi del 31 de mayo de 1937,con 32 víctimas reconocidas oficialmente,obligó a recluirse cerca de una hora.

   Los niños, atemorizados,dibujaron sus traumas sobre el cemento fresco. El suelo era de tierra con gravilla pero añadían arena para que no hubiese malos olores si los pequeños se orinaban.

   La ciudad urcitana, siempre fiel al bando republicano, sufrió 51 bombardeos y no cae hasta la ofensiva final. No se cerraron hasta 1945 cuando se supo con seguridad que no habría más emergencias. Luego se ubicaron kioskos para tapar las antiguas entradas.


miércoles, 27 de octubre de 2021

Discreta Xohana

A Cidade da Cultura celebra o Días das Escritoras 

Montse Pena e Dolores Vilavedra falan da traxectoria de Xohana Torres
A escritora máis importante despois de Rosalía. A discípula de Carvalho Calero gustou dos mitos. Casou cun mariño e tivo intensa relación co mar como Manuel Antonio. Viviu en cidades portuarias como Vigo ou Ferrol. Non quixo ser unha figura pública. Exerce un férreo control sobre a súa imaxe.

   Consérvanse moi poucas fotos dela.Non quería ser musa. Franco Grande comentou que Torres" exercía unha sorte de fascinación". Foi moi rápido canonizada nun tempo onde non había redes sociais. O seu obxectivo literario foi o de ser poeta. Cúmprense 50 anos da publicación de Adios María. Quixo agardar un tempo para a tradución para que circulase en galego. Quizais agora precisaría dunha edición anotada con acotacións sobre as cancións, o linguaxe da igrexa... Co seu debut como novelista gañou o Premio Galicia do Centro Gallego de Buenos Aires. O fallo do xurado foi polémico. Presentouse nesa edición tamén Xente ao lonxe e Blanco Amor puxo o grito no ceo. Cría que non gañara pola súa sexualidade. As dúas novelas eran potentes, non se lle pode negar a complexidade e caracter imnovador na de Xohana. 

   Transcorre nun Vigo semirrural que aínda existe. Podería ser Beade ou Matamá. Unha cidade, proletaria e emigrante, que non tivera a sorte de ser retratada ata entón. Cando a familia se muda á zona de Balaídos non atura nun piso. Prefiren voltar xunto ás galiñas e o limoneiro. 

   Maxa é a dona da palabra. A nai marcha e a avoa, que da prioridade á xerarquía dos homes, a ignora e minusvalora. O final é bastante aberto e máis ben pesimista.
  Fálase de que tiña escrito dúas novelas máis que non chegou a publicar, Os funcionarios e Antón dos leis, apenas uns quince folios. Estes textos inconclusos están custodiados na Fundación Penzol. 

   Para Manuel María Do Sulco é algo pouco habitual na poesía de muller. Fala de traballar a terra, de arar as palabras. Xoga sempre co espazo, coa ambientación. Do ano 57 ao 80, unha longa travesía, non publicou apenas nada en poesía agás pequenas pezas en revistas como Aturuxo ou Vida Gallega. Tiña pudor de mandar calquera cousa ó prelo. Dicía Casares que no é o mesmo ser médico que vestir bata branca. Houbo outros grandes como S. G. Bodaño, Franco Grande ou Ferrín que tamén foron guadinescos e pouco produtivos. O último poemario, Elexías a Lola, é un diálogo da poeta que é coa poeta que foi.

   Tamén experimentou como autora teatral. Relacionouse co grupo Teatro Estudio de Ferrol. Fixo un ensaio sobre Stanislasvki,algo rompedor naquel intre. Por Un hotel de primeira sobre o río consegue o Premio Castelao no 66. Foi a terceira e derradeira ocasión deste certame que, a pesar do nome, era bastante local e a recadación dependía da campaña do peso pois eran cinco pesetas as que se pedía á cidadanía. Nos Premios Facho da Coruña non podía gañar pois era parte do xurado. O seu teatro lembra ao máis abstracto de Marinhas del Valle ou Carvalho Calero ou o primeiro Eloxio Ruibal. Os temas predilectos son a angustia e falta de liberdade. A outra banda do Iberr é máis simbólica e ideolóxica. Tamén probou como actriz. 

   Neira Vilas quería introducir en Galicia o xénero infantil e xuvenil . Nos anos 60 Galaxia comeza a colaborar con La Galera, unha editorial catalana. Encárganlle a autora galega facer as traducións. Ó principio a operación foi un fracaso porque non había un sistema educativo que o consumise. Iníciase tamén no xénero co texto didáctico Polo mar van as sardiñas. Haberá que esperar ao 84 para unha nova aventura infantil, Pericles e a balea. O churreiro da vila quería estar con Tálata pero o cetáceo prefire marchar a navegar.
Eu tamén navegar eclipsou toda a obra de Xohana como pasou con Longa Noite de Pedra e Memorias dun neno labrego para Celso Emilio e Neira Vilas respectivamente.

   Ingresa na Real Academia no 2001."Que sería do sentido da vida se nos detivésemos.Os símbolos só son válidos se evolucionan"é unha das perlas do discurso. Logo comezaría a ter problemas de saúde. Deixou ben resolto o seu legado. Ana Romaní e Elena González son algunhas das persoas que souberon poñer a obra de Xohana en circulación. Ese exercicio de boa planificación tamén o fixo Manuel María.

miércoles, 6 de octubre de 2021

Gabanzas ó mindoniense

Armando Requeixo e Santiago Lopo falan de Álvaro Cunqueiro no Ciclo 10 años, 10 autores, 10 libros da Cidade da Cultura (1-X-21)
O pai foi boticario. Un gran amigo de Leiras Pulpeiro. É posible que, pouco antes de morrer, participase no parto de Álvaro. O médico dedicoulle un poema á Mariña e Cunqueiro ducias de artigos.
Adicáronlle o día das Letras Galegas o primeiro ano que se podía, en 1991. Juan Puchades encargouse de facerlle una escultura de bronce en Mondoñedo. Pepe Cunqueiro díxolle ao artista que el sería o modelo. “Juan pasounas canutas porque o irmao ía mirando os avances”.
En Cunqueiro é fundamental o camiño, a viaxe da vida. Moitas veces no mar. Ás veces son soñadas ou estáticas. Unha búsqueda do retorno ao paraíso. Santiago Lopo lembra que o embaixador de Miranda facía sempre un índice onomástico nos seus libros onde aclaraba algunhas cousas. Cunqueiro amaba a Bretaña. En Crónicas do sochantre cruzan eses territorios en carruaxe. A primeira vez que escribe sobre esa rexión francesa non a pisara nunca. Contan que había un tipo en Ribadeo que lle contaba historias de alá. Tamén lía as Guías Michelín. Despois de coñecer aquelas terras preguntáronlle como eran e respondeu “tiveron o gusto de creala como a imaxinara”. O mindoniense é patrimonio galego pero tamén bretón; alí o estudian como propio. Chegou a con-seguir que un gaiteiro bretón viñese a tocar a Vigo. Tempo despois autores como Claudio Rodríguez Fer ou Olga Novo impartiron clases en Bretaña. Comenta Requeixo “sentímolos como irmáns por historia, costumes ou paisaxes. É como ir a Fisterra. Sentes máis nostalxia cando cruzas a Meseta”.
Definía a súa cidade natal como “cidade de Galicia sonada polos bispos e polo cabalar das San Lucas, rica en pan, auga e latín”. Expliquemos punto por punto. Aínda que por tamaño hoxe sería una vila é cidade desde que lle deu ese título o monarca Alfonso VII na metade do XII. O autor de Merlín e Familia confesou que noutra vida non lle importaría ser bispo neste pobo levítico. Hai moito equino e esa festa, que tan ben debuxou Xosé Vizoso, ten moita tradición. O pan é de calidade, con sona como o de Cea, Carral ou Carballo. Un cuarto de século máis xoven que Cunqueiro é Carlos Folgueira, O Rei das Tartas, que acabaría triunfando coa fariña. A boa auga, nese verdoso e ventoso val, tamén explica a calidade do pan. E rica en latín pola longa vida do Seminario de Santa Catarina que nace pouco despois do Concilio de Trento. Os alumnos procedían dun amplo territorio que abrangue desde Terra Chá ao Occidente de Asturias e Ortegal. Polas súas aulas pasaron personalida-des como Nicomedes Pastor Díaz, Noriega Varela, X. M.Díaz Castro, Aquilino Iglesia Alvariño ou Ramón Villares. Cunqueiro de neno escoitaba as clases do Seminario cando tiñan as ventás abertas. Coñeceu así a Virxilio e Horacio e sen ser moi bo nesta lingua amábaa con paixón.
En Compostela matriculouse en Filosofía e Letras. Non ía moito as aulas, prefería os faladoiros de El Español e o Derby. Alí comezou a camaradería con Torrente, co que tamén coincidiría en Madrid. Un dos seus mestres foi Moralejo, o avó, co que “suspendo coa regularidade dun reloxo suízo”.
Aínda que é pangalaico Cunqueiro tamén é un persoeiro de Vigo. Se Ourense foi a Atenas de Galicia no primeiro tercio do XX a cidade olívica seríao na segunda metade. Galaxia, Xerais, Fundación Penzol e figuras como Xosé María Castroviejo. Con Paco del Riego pasaba algunhas tardes estivais na Praia de Panxón.
Outro bo amigo era Ánxel Fole. “Estudaran xuntos e ambos sentían debilidade polos tolos”.

viernes, 24 de septiembre de 2021

Caldas non ten présa

Participación de Domingo Villar na Selic 2021 (13-IX-2021)
Hoxe é para todos. Pero houbo un tempo no que a novela policial era algo case marxinado. Contan que José María Castroviejo as lía con gusto pero cando viña xente a casa as tapaba con outros libros por riba. “Non me torturo por escribir lento. Teño a fortuna de que hai xente agardando polos meus libros. Teño a vida que soñaba. Son fraxil, feble e autoexixente e non son o tipo máis decidido do mundo. Interpreto cada capítulo como introdución, nudo e desenlace e deixo un buraco para que o lector queira seguir lendo”. En O último barco fala de xente que está soa. Hai un mendigo, un con espectro autista… O pai de Leo deixou de ser un refuxio e agora é motivo de preocupación. Mandoulle a novela a Sergio Vera,crítico invidente que le grazas a unha máquina. O conquense ten un clube de lectura chamado Las casas ahorcadas. Unha das súas alumnas, Soledad,ventilouse esa magna obra, dunhas 800 páxinas,nunha soa noite.
“Máis que a trama gústame ver a Caldas e o seu pai mirando as estrelas sen distinguir ningunha”. Non atopamos persecucións, tiros, sangue... O ritmo é máis pausado. Sempre hai un xogo ou unha adiviña que da robustez á árbore. “Hai que facer sufrir ao lector elegantemente”. Por fóra son novelas policiais pero en realidade son libros de amor pola terra. Hai que escribir da terra cando estás lonxe dela como dicía Hemingway. Respecto a maridaxe co audiovisual Villar ten unha teoría. “Unha novela é o que lle pasa á xente por dentro e o cinema o que lle pasa por fóra”. Sen ser un gran consumidor da séptima arte encantoulle Shutter Island ou series como The Wire ou True detective. A praia dos afogados, de catrocentas páxinas, tivo que ser mutilada con elipses para converterse en película.Adaptábase máis a unha serie. Pero temos primicia. Haberá capítulos do inspector. "Interésame máis que se reflicta a atmosfera que os casos en concreto". Tamén avanza que xa ten un traballo a medias para Caldas. “Teño que estar satisfeito, non teño présa. Penso que será máis curto que O último barco que o desfixen e volvín a facer cando morreu o meu pai”. Fala doutros autores do xénero. Se Dickens ou Dumas viviran agora farían novela negra, etiqueta á que retornou agora Cercas. Hammett escrebe misterios por resolver. O gato e o rato. En Mankell, Camilleri ou Lorenzo Silva sempre hai un xogo intelectual, non renuncian a facer literatura fonda e emocional. Dos galegos comenta que Ameixeiras aposta por "aventuras ourensás, caóticas e áxiles; A vida secreta de Úrsula Bas, de Portabales, aborda temas familiares e lémballe a Pierre Lemaitre. Este verán leu O asasinato de Roger Ackroyd para analizar como se desvelaba todo; quedou sorprendido co menosprezo á xente do servizo doméstico, como se non puidesen nin matar. Non se afonda tampouco nas circunstancias sociais da vila.
Tiña os relatos para a intimidade.Había sábados á mañá que se reunía con amigos. Domingo contaba contos, Carlos Beonza debuxaba e outro tocaba o piano. Víctor Freixanes insistiulle moito en publicar esos contos cando estaba na Editorial Galaxia. Ó final convencérono pero puxo unha condición, que Baonza fixera os litogravados. Estes contos falan de viaxes, de amor, de galegos na diáspora... Por exemplo aquela bailarina checa que acabou en Fisterra.